Νομολογία - καταδίκη Ελληνικού Δημοσίου σε αποζημίωση λόγω παρενεργειών από εμβόλια κατά του Covid-19 - δύο πρόσφατες αποφάσεις.

1/  Αριθμός απόφασης: 4234 /2025

ΑΚΔ ΑΓ7645/2021

ΤΟ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Τμήμα 29ο Τριμελές

Σ υ ν ε δ ρ ί α σ ε δημόσια στο ακροατήριό του στις 27 Φεβρουαρίου 2025, με την

εξής σύνθεση: Μαριλένα Ειρηνάκη, Πρόεδρο Πρωτοδικών Δ.Δ., Χριστίνα

Θεοδωρακοπούλου, Πρωτοδίκη Δ.Δ., Γρηγόριο Παγανίτσα, Πάρεδρο Δ.Δ. (εισηγητής)

και Γραμματέα την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, δικαστική υπάλληλο,

γ ι α να δικάσει την αγωγή με ημερομηνία κατάθεσης 27.12.2021,

τ ω ν: ……. οι οποίοι παραστάθηκαν

δια του δικηγόρου, Εμμανουήλ Δραγασάκη, τον οποίο νομιμοποίησαν με ιδιωτικό

έγγραφο (εξουσιοδότηση), που φέρει το γνήσιο της υπογραφής τους από δημόσια

αρχή,

κ α τ ά τ ο υ Ελληνικού Δημοσίου, όπως εκπροσωπείται νόμιμα από τον Υπουργό

Οικονομικών, ο οποίος δεν εμφανίσθηκε στο ακροατήριο, αλλά λογίζεται ότι

παραστάθηκε με την από 19.02.2025 δήλωση, κατ’ άρθρο 133 παρ. 2 του Κώδικα

Διοικητικής Δικονομίας, της Δικαστικής Πληρεξουσίας του Νομικού Συμβουλίου του

Κράτους (Ν.Σ.Κ.), Αναστασίας Γιαννατσέλη,

Μετά τη συνεδρίαση το Δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη.

Αφού μελέτησε τη δικογραφία

Σκέφθηκε κατά το νόμο

1. Επειδή, με την κρινόμενη αγωγή, η οποία εισάγεται, εκ νέου, προς συζήτηση,

μετά την 13394/2024 απόφαση του παρόντος Δικαστηρίου, ζητείται να αναγνωρισθεί η

υποχρέωση του εναγόμενου να καταβάλει, νομιμοτόκως, από την επίδοση της αγωγής

και έως την εξόφληση: α) στον 1ο ενάγοντα: i. το ποσό των 6.300,00 ευρώ, ως

αποζημίωση, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 4 παρ. 5 του Συντάγματος, σε συνδυασμό με

το άρθρο 25 παρ. 4 του Συντάγματος, άλλως κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου

105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (Εισ.Ν.Α.Κ., π.δ/γμα 456/1984, Α΄

164), για την υλική ζημία, που, όπως ισχυρίζεται, αυτός υπέστη από την βλάβη της

υγείας του, συνεπεία του εμβολιασμού του με την πρώτη δόση του εμβολίου VAXVERIA

της εταιρίας AstraZeneca για τον κορονοϊό COVID-19, και ii. το ποσό του

1.000.000,00 ευρώ, ως χρηματική ικανοποίηση, κατ’ άρθρο 932 Α.Κ., για την

αποκατάσταση της ηθικής βλάβης, που, ομοίως, όπως ισχυρίζεται, αυτός υπέστη, από

την ίδια ως άνω αιτία, και β) στον 2ο ενάγοντα το ποσό των 150.000,00 ευρώ, ως

χρηματική ικανοποίηση για την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης, που αυτός υπέστη,

κατά τους ισχυρισμούς του, από την ίδια ως άνω αιτία, εξαιτίας του ψυχικού

άλγους και της αγωνίας για την υγεία του υιού του.

2. Επειδή, το εναγόμενο με το από 15.10.2024, νομίμως κατατεθέν, υπόμνημά του,

ζητεί την απόρριψη της υπό κρίση αγωγής ως αόριστης. Ωστόσο, ο ισχυρισμός αυτός

πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος, διότι το δικόγραφο της αγωγής περιέχει όλα τα

απαιτούμενα στοιχεία, κατ’ άρθρο 73 του κυρωθέντος με το άρθρο πρώτο του ν.

2717/1999 (Α΄ 97) Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (Κ.Δ.Δ.), δηλαδή τα πραγματικά

περιστατικά από τα οποία απορρέουν οι σχετικές αξιώσεις των εναγόντων, τους

λόγους, που θεμελιώνουν τις ένδικες αξιώσεις τους, και σαφώς καθορισμένο αίτημα

για καταβολή συγκεκριμένων ποσών προς αποκατάσταση της επικαλούμενης από αυτούς

περιουσιακής ζημίας και ηθικής βλάβης (πρβλ. ΣτΕ 116/2019, 324/2015, 3141/2011,

8/2010 κ.ά.).3. Επειδή, σύμφωνα με το άρθρο 932 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α΄

164), ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, παρέχεται στο

δικαστήριο η ευχέρεια, αφού εκτιμήσει τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης και

με βάση τους κανόνες της κοινής πείρας και λογικής, να επιδικάσει εύλογη, κατά

την κρίση του, χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης (βλ. ΣτΕ 842/2019,

2511/2017 κ.ά.). Δικαιούχος της χρηματικής ικανοποίησης, κατά την έννοια των

διατάξεων αυτών, είναι ο αμέσως προσβληθείς στην υγεία, στην τιμή και στην

αγνεία του ή αυτός που στερήθηκε την ελευθερία του. Αντιθέτως, δεν δικαιούται

χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης και αυτός, ο οποίος δοκιμάζει ψυχικό

πόνο και στενοχώρια λόγω προσβολής στα προεκτεθέντα έννομα αγαθά στενώς

συνδεόμενου με αυτόν προσώπου, εκτός αν αυτό προβλέπεται ειδικώς από διάταξη

νόμου (βλ. ΣτΕ 1382/2018, 1963/2018, 3695/2015, 3132/2013, 2412/2009, 1915/2007,

2796/2006 κ.α.).

4. Επειδή, με την κρινόμενη αγωγή ο δεύτερος ενάγων, με την ιδιότητα του πατέρα

του πρώτου ενάγοντος, ισχυρίζεται, ότι συνεπεία των παράνομων πράξεων και

παραλείψεων των οργάνων του εναγομένου, υπέστη ηθική βλάβη, συνιστάμενη, ιδίως,

στην ψυχική ταλαιπωρία του για την εξέλιξη της υγείας του υιού του. Ωστόσο,

λαμβάνοντας υπόψη όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, εν προκειμένω, ο δεύτερος ενάγων, ως

εμμέσως ζημιωθείς, λόγω της επικαλούμενης ζημίας, που υπέστη έννομο αγαθό του

υιού του, δεν δικαιούται χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης και, συνεπώς,

δεν νομιμοποιείται ενεργητικώς στην άσκηση της κρινόμενης αγωγής, η οποία, ως εκ

τούτου, κατά το μέρος αυτής, που ασκείται από τον δεύτερο ενάγοντα, πρέπει να

απορριφθεί ως απαράδεκτη, κατ’ άρθρο 71 του Κ.Δ.Δ. Κατόπιν τούτων, η υπό κρίση

αγωγή, ασκηθείσα κατά τα λοιπά, εν γένει, παραδεκτώς, πρέπει να εξετασθεί

περαιτέρω στην ουσία.

5. Επειδή, το Σύνταγμα, όπως ισχύει μετά και την τελευταία αναθεώρησή του με το

Ψήφισμα της 25ης.11.2019 της Θ΄ Αναθεωρητικής Βουλής (Α΄ 211), ορίζει στην παρ.

1 του άρθρου 2 ότι: «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν

την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας». Περαιτέρω, στο Μέρος Δεύτερο του

Συντάγματος [«Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα»] ορίζονται τα εξής: Στο άρθρο 4

ότι: «1. Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου. 2. Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες

έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. 3. … 4. … 5. Οι Έλληνες πολίτες

συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις

τους. ...», στο δε άρθρο 5 ότι: «1. Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα

την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική

ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει

το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. 2. Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια

απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους,

χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών

πεποιθήσεων. … 3. H προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. ... 4. Απαγορεύονται

ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη

κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ’ αυτήν.

Τέτοιου περιεχομένου περιοριστικά μέτρα είναι δυνατόν να επιβληθούν μόνο ως

παρεπόμενη ποινή με απόφαση ποινικού δικαστηρίου, σε εξαιρετικές περιπτώσεις

ανάγκης και μόνο για την πρόληψη αξιόποινων πράξεων, όπως νόμος ορίζει. 5.

Καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του

ταυτότητας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία κάθε προσώπου έναντι των

βιοϊατρικών παρεμβάσεων» και στην ερμηνευτική δήλωση του ανωτέρω άρθρου ότι:

«Στην απαγόρευση της παραγράφου 4 δεν περιλαμβάνεται η απαγόρευση της εξόδου με

πράξη του εισαγγελέα, εξαιτίας ποινικής δίωξης, ούτε η λήψη μέτρων που

επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών, όπως

νόμος ορίζει». Περαιτέρω, στο άρθρο 7 παρ. 2 ορίζεται ότι: «Τα βασανιστήρια,

οποιαδήποτε σωματική κάκωση, βλάβη υγείας, ή άσκηση ψυχολογικής βίας, καθώς και

κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιμωρούνται,

όπως νόμος ορίζει», στο άρθρο 21 παρ. 3 ότι: «Tο Kράτος μεριμνά για την υγεία

των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του

γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων» και στο άρθρο 25 ότι:

«1. Τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου

και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του Κράτους.Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και

αποτελεσματική άσκησή τους. Τα δικαιώματα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις μεταξύ

ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν. Οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το

Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας

από το Σύνταγμα είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να

σέβονται την αρχή της αναλογικότητας. 2. Η αναγνώριση και η προστασία των

θεμελιωδών και απαράγραπτων δικαιωμάτων του ανθρώπου από την Πολιτεία αποβλέπει

στην πραγμάτωση της κοινωνικής προόδου μέσα σε ελευθερία και δικαιοσύνη. 3. H

καταχρηστική άσκηση δικαιώματος δεν επιτρέπεται. 4. Tο Κράτος δικαιούται να

αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και

εθνικής αλληλεγγύης».

6. Επειδή, από τις διατάξεις του Συντάγματος, που παρατέθηκαν στην προηγούμενη

σκέψη, προκύπτει ότι, το δικαίωμα στην υγεία αναγνωρίζεται στο Σύνταγμα τόσο ως

ατομικό όσο και ως κοινωνικό δικαίωμα. Ειδικότερα, ως ατομικό, το δικαίωμα στην

υγεία περιλαμβάνει την προστασία της ατομικής υγείας και σωματικής και ψυχικής

ακεραιότητας του ατόμου από προσβολές και διακινδυνεύσεις, καθώς και την

ελευθερία του αυτοκαθορισμού του, δηλαδή την ελευθερία του ατόμου να αποφασίζει

το ίδιο για θέματα της υγείας του. Ως κοινωνικό, το δικαίωμα στην υγεία

συνίσταται στην υποχρέωση του Κράτους να παρέχει στους πολίτες υπηρεσίες υγείας

υψηλού επιπέδου και, γενικά, να λαμβάνει τα αναγκαία κάθε φορά θετικά μέτρα που

αποβλέπουν στην προστασία της υγείας (ΣτΕ 2362/2019, 1847/2016 Ολομ., 1187/2009

Ολομ., 400/1986 Ολομ., Π.Ε. 229/2008 Ολομ.), έτσι ώστε να διασφαλίζεται η

δημόσια υγεία, υπό την έννοια της πρόληψης των νοσημάτων και της προαγωγής της

υγείας των πολιτών, στους οποίους εξάλλου παρέχεται δικαίωμα να απαιτήσουν από

το Κράτος την πραγμάτωση της αντίστοιχης υποχρέωσής του (ΣτΕ 943/2020 Ολομ.,

ΣτΕ 622/2021). Επομένως, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες τίθεται σε σοβαρό

κίνδυνο η δημόσια υγεία, όπως είναι η κατάσταση πανδημίας λόγω της εμφάνισης ιού

που διακρίνεται για την υψηλή και ταχεία μεταδοτικότητά του και την πιθανότητα

πρόκλησης σοβαρών προβλημάτων υγείας στα άτομα τα οποία προσβάλλει,

δημιουργώντας ακόμα και κίνδυνο για τη ζωή τους, το Κράτος, με γνώμονα την αρχή

της προφύλαξης, οφείλει να λαμβάνει όλα τα κατάλληλα και απαραίτητα μέτρα για

τον περιορισμό της διάδοσης της ασθένειας, και, κατ’ επέκταση, τη μείωση της

πίεσης που ασκείται στις υπηρεσίες υγείας, έως ότου εξευρεθεί επιστημονικώς

τεκμηριωμένη λύση αποτελεσματικής αντιμετώπισής της, οι δε πολίτες έχουν

δικαίωμα να απαιτούν την πραγμάτωση της σχετικής υποχρέωσης του Κράτους. Η

καταλληλότητα και η αναγκαιότητα των μέτρων εξαρτάται από διάφορους παράγοντες,

όπως είναι, ιδίως, ο τρόπος μετάδοσης της νόσου, και κρίνεται με βάση έγκυρα και

τεκμηριωμένα επιστημονικά, ιατρικά και επιδημιολογικά δεδομένα. Τα μέτρα αυτά

μπορεί μεν να συνιστούν ακόμα και σοβαρή επέμβαση στην απόλαυση θεμελιωδών

δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως είναι η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του,

η ελευθερία κίνησης και η ιδιωτική του ζωή, η επέμβαση όμως αυτή είναι

συνταγματικώς ανεκτή εφόσον: α) προβλέπεται από ειδική νομοθεσία, η οποία

λαμβάνει υπ’ όψιν τα κρατούντα σχετικώς, έγκυρα και τεκμηριωμένα επιστημονικά,

ιατρικά και επιδημιολογικά πορίσματα, β) τα μέτρα που λαμβάνονται για την

αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης επιβάλλονται χωρίς αδικαιολόγητες

διακρίσεις, γ) παρέχεται δυνατότητα εξαίρεσης σε ειδικές περιστάσεις για τις

οποίες αυτά αντενδείκνυνται (πρβλ. ΣτΕ 2387/2020 7μ. σκ. 13, ΕΔΔΑ απόφαση της

15.3.2012 Solomakhin κ. Ουκρανίας σκ. 33-39, Conseil Constitutionnel απόφαση

2015-458 QPC της 20.3.2015 σκ. 9-10, Conseil d’État απόφαση No 419242 της

6.5.2019 σκ. 12) και δ) τα μέτρα αυτά λαμβάνονται για το απολύτως αναγκαίο

χρονικό διάστημα και, πάντως, μέχρι την εξεύρεση λύσης για την ανάσχεση της

πανδημίας, η ένταση δε και η διάρκειά τους πρέπει να επανεξετάζονται περιοδικώς

από τα αρμόδια κρατικά όργανα ανάλογα με τα υφιστάμενα επιδημιολογικά δεδομένα

και την εξέλιξη των έγκυρων επιστημονικών παραδοχών. Η παραπάνω παρέμβαση,

εφόσον, σύμφωνα με τις κρατούσες επιστημονικές παραδοχές για την εξέλιξη της

πανδημίας, κρίνεται αναγκαία και πρόσφορη για την προστασία της υγείας και της

ζωής των πολιτών, σε συνδυασμό με την οφειλόμενη από το Σύνταγμα κρατική μέριμνα

για τη διαφύλαξη της λειτουργίας του συστήματος υγείας, δεν μπορεί να θεωρηθεί

δυσανάλογη για την επίτευξη αυτού του συνταγματικού δημόσιου σκοπού (ΕΔΔΑ

Memlica κ. Ελλάδος, απόφαση της 6.10.2015 σκ. 55). Εξάλλου, κατά τον καθορισμό

των μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, κατά τη λήψη των οποίωνσταθμίζονται ιατρικής φύσεως δεδομένα, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της

πανδημίας και των λαμβανομένων μέτρων στην οικονομική και κοινωνική ζωή της

Χώρας, ο νομοθέτης (κοινός και κανονιστικός) διαθέτει, ως προς την καταλληλόλητα

και την αναγκαιότητά τους, ευρύ περιθώριο εκτίμησης, που, κατά τα

προαναφερόμενα, οφείλει να στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα. Συνεπώς, ο

δικαστικός έλεγχος της τήρησης της αρχής της αναλογικότητας περιορίζεται στην

κρίση εάν η θεσπιζόμενη ρύθμιση είτε είναι προδήλως απρόσφορη είτε υπερβαίνει

προδήλως το απαραίτητο για την πραγματοποίηση του επιδιωκόμενου σκοπού μέτρο

(βλ. ΣτΕ 1147/2022 Ολομ., πρβλ. ΣτΕ 1210/2010 Ολομ. σκ. 24, 208/2020 Ολομ. σκ.

13, 3013/2014 Ολομ. σκ. 23· πρβλ. Conseil Constitutionnel απόφαση 2015-458 QPC

της 20.3.2015 σκ. 10). Στο πλαίσιο αυτό, σε καταστάσεις πρωτόγνωρες για την

παγκόσμια κοινότητα, όπως είναι οι περιπτώσεις πανδημίας εξ αιτίας της εμφάνισης

νέου, ιδιαιτέρως μολυσματικού ιού, διακρινόμενου για την ταχεία μεταδοτικότητά

του και τη δυνατότητα πρόκλησης σοβαρών προβλημάτων υγείας στα άτομα τα οποία

προσβάλλει, με κίνδυνο μέχρι και της ζωής τους, το Κράτος οφείλει να λαμβάνει

όλα τα κατάλληλα και απαραίτητα μέτρα για τον περιορισμό της διάδοσης του ιού,

σύμφωνα με τις διεθνείς επιστημονικές παραδοχές για την εξέλιξη της πανδημίας,

βάσει των έγκυρων επιστημονικών και επιδημιολογικών δεδομένων που έχουν

συγκεντρωθεί μέχρι τη λήψη του μέτρου. Στα μέτρα αυτά εντάσσεται και ο

υποχρεωτικός εμβολιασμός, ο οποίος διενεργείται με σκοπό την προστασία της

υγείας, συλλογικώς και ατομικώς, από τις ασθένειες, καθώς και τη βαθμιαία

εξάλειψή τους. Το μέτρο του εμβολιασμού, καθ’ εαυτό, συνιστά σοβαρή μεν

παρέμβαση στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και στην ιδιωτική ζωή του

ατόμου και μάλιστα στη σωματική και ψυχική του ακεραιότητα, η παρέμβαση, ωστόσο,

αυτή είναι συνταγματικώς ανεκτή, εφόσον, κατά τα προεκτεθέντα, προβλέπεται από

ειδική νομοθεσία, που υιοθετεί πλήρως τα έγκυρα και τεκμηριωμένα επιστημονικά,

ιατρικά και επιδημιολογικά πορίσματα στον αντίστοιχο τομέα και παρέχεται

δυνατότητα εξαίρεσης από τον εμβολιασμό σε ειδικές ατομικές περιπτώσεις, για τις

οποίες αυτός αντενδείκνυται (βλ. ΣτΕ 1762 - 1764/2023 Ολομ., 622/2021, 2387/2020

7μ., πρβλ. ΕΔΔΑ απόφαση της 15.3.2012 Solomakhin κ. Ουκρανίας σκ. 33-39, Conseil

Constitutionnel απόφαση 2015-458 QPC της 20.3.2015 σκ. 9-10, Conseil d’État

απόφαση Νο 419242 της 6.5.2019 σκ. 12). Η παραπάνω δε παρέμβαση, εφόσον

κρίνεται, σύμφωνα με τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα, αναγκαία και πρόσφορη

για την προστασία της υγείας τόσο των ίδιων των εμβολιαζομένων όσο και τρίτων

(λ.χ. ατόμων που δεν έχουν ακόμη εμβολιασθεί, ατόμων που δεν επιτρέπεται για

ιατρικούς λόγους να εμβολιασθούν) δεν είναι δυσανάλογη για την επίτευξη του

προαναφερόμενου συνταγματικού δημόσιου σκοπού (βλ. ΣτΕ 1762 - 1764/2023 Ολομ.,

ΣτΕ 622/2021, 2783/2020 7μ., πρβλ. ΣτΕ 857/2019 σκ. 16, ΕΔΔΑ Memlica κ. Ελλάδος,

απόφαση της 6.10.2015 σκ. 55, Seyit Baytüre κ. Τουρκίας απόφαση της 12.3.2013

επί του παραδεκτού). Εξ άλλου, η εμφάνιση σε στατιστικώς πολύ μικρό αριθμό

περιπτώσεων σοβαρών παρενεργειών ορισμένων εμβολίων δεν καθιστά συνταγματικώς

ανεπίτρεπτη τη νομοθετική πρόβλεψη του υποχρεωτικού εμβολιασμού και είναι πάντως

ανεκτή χάριν του δημοσίου συμφέροντος, εν όψει και της αρχής της κοινωνικής

αλληλεγγύης (άρθρο 25 παρ. 4 του Συντάγματος), υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι

οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις ερείδονται σε έγκυρα και τεκμηριωμένα

επιστημονικά δεδομένα κατά τα προεκτεθέντα (πρβλ. ΣτΕ 622/2021, 2387/2020 7μ.).

Και τούτο, ανεξαρτήτως του ότι είναι δυνατόν, εν όψει του άρθρου 4 παρ. 5 του

Συντάγματος, με το οποίο κατοχυρώνεται η ισότητα των πολιτών ενώπιον των

δημοσίων βαρών, να συντρέχει περίπτωση αποζημίωσης των ως άνω παθόντων για

ζημία, που προκλήθηκε όχι από παράνομη, αλλά από νόμιμη ενέργεια του Δημοσίου

(πρβλ. ΣτΕ Ολομ. 1762-4/2023, ΣτΕ 622/2021, 2387/2020 7μ.). Τούτο, διότι στις

περιπτώσεις αυτές η προκαλούμενη από τον εμβολιασμό βλάβη υπερβαίνει για τον

παθόντα το εύλογο όριο ανοχής και αλληλεγγύης, το οποίο δικαιούται να αξιώνει το

Κράτος χάριν του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου (πρβλ. ΣτΕ 1762 - 1764/2023

Ολομ., ΣτΕ 622/2021· βλ. και ΣτΕ 3783/2014). Τέλος, δεδομένου ότι τα

κατοχυρούμενα στο Σύνταγμα και τις διεθνείς συνθήκες ατομικά δικαιώματα

πραγματώνονται στο πλαίσιο του κοινωνικού συνόλου, εντός της οργανωμένης

πολιτείας, ανακύπτει από το άρθρο 25 παρ. 4 του Συντάγματος η υποχρέωση του

ατόμου, επιδεικνύοντας την επιτασσόμενη από τη διάταξη αυτή κοινωνική

αλληλεγγύη, να ανέχεται, υπό τις προαναφερόμενες προϋποθέσεις, περιορισμούς των

δικαιωμάτων του, καθώς και να μεριμνά για τη διατήρηση της ατομικής του υγείας

με σκοπό να μην μεταδώσει την ασθένεια σε άλλους, έτσι ώστε να γίνεται σεβαστότο ατομικό δικαίωμα των υπολοίπων στη διατήρηση της υγείας τους, αλλά και να μην

επιβαρύνεται το σύστημα υγείας.

7. Επειδή, ο ν. 4675/2020 «Πρόληψη, προστασία και προαγωγή της υγείας - ανάπτυξη

των υπηρεσιών δημόσιας υγείας και άλλες διατάξεις» (Α΄ 54/11.03.2020) ορίζει στο

άρθρο 4 τα εξής: «1. Η Πολιτεία έχει την υποχρέωση ανάληψης δράσεων πρωτογενούς,

δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης. Η πρωτογενής πρόληψη περιλαμβάνει τις

παρεμβάσεις και τις ενέργειες, που στοχεύουν στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης

νοσημάτων, αναπηριών ή βλαβών και πραγματοποιούνται πριν από την εμφάνιση αυτών.

Ως τέτοιες δράσεις και ενέργειες ενδεικτικά αναφέρονται η προγεννητική αγωγή, οι

εμβολιασμοί, [...] 2. Θεσπίζεται το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης με την ονομασία

«ΣΠΥΡΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ», το οποίο εντάσσεται στο πενταετές Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη

Δημόσια Υγεία. Το Εθνικό Πρόγραμμα «ΣΠΥΡΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ» αποτελείται από δράσεις

δημόσιας υγείας στα πεδία της πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς

πρόληψης, που υλοποιούνται με ευθύνη του Υπουργείου Υγείας, παρέχονται δωρεάν

από τους οριζόμενους στο πρόγραμμα δημόσιους ασφαλιστικούς φορείς και

υλοποιούνται με σύμπραξη των καθοριζόμενων στα επιμέρους προγράμματα της

παραγράφου 3 του παρόντος εποπτευόμενων οργανικών μονάδων και φορέων υπηρεσιών

δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένων και νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού

δικαίου. 3. Το Εθνικό Πρόγραμμα «ΣΠΥΡΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ» αποτελείται από τα ακόλουθα

επιμέρους προγράμματα δημόσιας υγείας προς όφελος της υγείας των πολιτών: Α) Σε

επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης τα προγράμματα αυτά είναι: i) ... iii) Το Εθνικό

Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕΜΒ), το οποίο απευθύνεται σε ειδικές και ευάλωτες

ομάδες του πληθυσμού, παιδιά, ανηλίκους και ενηλίκους, μετακινούμενους

πληθυσμούς και πληθυσμούς που βρίσκονται σε κίνδυνο, και περιλαμβάνει τα

προγράμματα εμβολιασμών όλων των ανωτέρω. α) Με κοινή απόφαση των Υπουργών

Οικονομικών και Υγείας προσδιορίζεται η κάθε επιμέρους αναλαμβανόμενη δράση

διεύρυνσης ή επικαιροποίησης του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών υπέρ της

υγείας των πολιτών με την καθιέρωση των ενδεδειγμένων επιστημονικά εμβολίων,

όπως εξειδικεύονται ανά νόσημα, ηλικία και φύλο, ορίζονται οι διαδικαστικές

προϋποθέσεις συμμετοχής των πολιτών στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, ο τρόπος

εγγραφής και η διαδικασία συμμετοχής τους, υποδεικνύονται οι φορείς παροχής

υπηρεσιών υγείας, που συμπράττουν στην υλοποίηση της συγκεκριμένης δράσης και

ορίζεται η διαδικασία επικαιροποίησης του προγράμματος, ανά τακτά χρονικά

διαστήματα. β) Σε περιπτώσεις εμφάνισης κινδύνου διάδοσης μεταδοτικού νοσήματος,

που ενδέχεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, μπορεί να

επιβάλλεται, με απόφαση του Υπουργού Υγείας, μετά από γνώμη της ΕΕΔΥ,

υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού με σκοπό την αποτροπή της διάδοσης της νόσου. Με

την ανωτέρω απόφαση ορίζονται η ομάδα του πληθυσμού ως προς την οποία καθίσταται

υποχρεωτικός ο εμβολιασμός με καθορισμένο εμβόλιο, η τυχόν καθορισμένη περιοχή

υπαγωγής στην υποχρεωτικότητα, το χρονικό διάστημα ισχύος της υποχρεωτικότητας

του εμβολιασμού, το οποίο πρέπει πάντοτε να αποφασίζεται ως έκτακτο και

προσωρινό μέτρο προστασίας της δημόσιας υγείας για συγκεκριμένη ομάδα του

πληθυσμού, η ρύθμιση της διαδικασίας του εμβολιασμού και κάθε άλλη σχετική

λεπτομέρεια. ...». Ακολούθως, εκδόθηκε ο ν. 4764/2020 «Ρυθμίσεις για την

προστασία της δημόσιας υγείας από τις συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού

COVID-19, την ενίσχυση των μέσων μαζικής μεταφοράς, την επιτάχυνση της απονομής

των συντάξεων, τη ρύθμιση οφειλών προς τους Oργανισμούς Τοπικής Aυτοδιοίκησης

και άλλες κατεπείγουσες διατάξεις» (A΄ 256/23.12.2020), στις διατάξεις του

οποίου ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Άρθρο 51. 1. Για το χρονικό διάστημα

μέχρι την 30η.6.2021 και προς τον σκοπό του περιορισμού της διάδοσης του

κορωνοϊού COVID-19, εμβόλια, για τα οποία η Ελλάδα συμμετέχει στον κοινό

μηχανισμό προμηθειών εμβολίων κατά του κορωνοϊού COVID-19 της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

μετά τη χορήγηση άδειας κυκλοφορίας τους από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων

(ΕΜΑ), σύμφωνα με τη διαδικασία του Κανονισμού ΕΚ 726/2004 του Ευρωπαϊκού

Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31ης Μαρτίου 2004 για τη θέσπιση κοινοτικών

διαδικασιών χορήγησης άδειας και εποπτείας όσον αφορά τα φάρμακα που

προορίζονται για ανθρώπινη και για κτηνιατρική χρήση και για τη σύσταση

Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, δύνανται να κυκλοφορούν στην Ελλάδα και να

διατίθενται αποκλειστικά και μόνο με επιμέλεια των αρχών του άρθρου 54 προς τον

σκοπό του εμβολιασμού των πολιτών, κατά παρέκκλιση κάθε αντίθετης διάταξης. 2.

Με απόφαση του Υπουργού Υγείας, που εκδίδεται μετά από εισήγηση του ΕθνικούΟργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ), εξειδικεύονται οι όροι και οι προϋποθέσεις ασφαλούς

κυκλοφορίας των εμβολίων κατά του κορωνοϊού COVID-19 στην Ελλάδα, με επιμέλεια

και υπό τον συντονισμό των αρχών του άρθρου 54 και η διαδικασία και οι

προϋποθέσεις διάθεσής τους στα εμβολιαστικά κέντρα προς κάλυψη των αναγκών

εμβολιασμού των πολιτών. Άρθρο 52 1. Από τη δημοσίευση του παρόντος τίθεται σε

ισχύ Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID-19. Τα εμβόλια που

εντάσσονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID-19 πρέπει

να πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις: α) να έχουν λάβει προηγούμενη άδεια ή

έγκριση κυκλοφορίας από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και β) να υπάρχει

θετική εισήγηση ένταξής τους στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού κατά του κορωνοϊού

COVID-19 από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας

Υγείας και Ποιότητας Ζωής του Υπουργείου Υγείας. 2. Με απόφαση του Υπουργού

Υγείας μετά από γνώμη της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών ορίζονται τα κριτήρια

προτεραιοποίησης των πολιτών που προσέρχονται προς εμβολιασμό και ρυθμίζεται

κάθε άλλο θέμα σχετικό με την εμβολιαστική διαδικασία. 3. [...] 4. Στους πολίτες

που προσέρχονται σε εμβολιαστικό κέντρο χορηγείται ιατρική εντολή από τον

επιβλέποντα ιατρό, που υπογράφεται και από τον εμβολιαζόμενο, αφού προηγουμένως

ληφθεί σύντομο ιατρικό ιστορικό για τη διενέργεια του εμβολιασμού, και εκδίδεται

εντός της ίδιας ημέρας συνταγή στο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. [...]

Άρθρο 55 1. Συστήνεται και λειτουργεί στην εταιρεία με την επωνυμία «ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ

ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ» (ΗΔΙΚΑ Α.Ε.) Εθνικό Μητρώο Εμβολιασμών κατά

του κορωνοϊού COVID-19, το οποίο αποτελεί υπομητρώο του Εθνικού Μητρώου

Εμβολιασμών, με αντικείμενο την ακριβή καταγραφή των εμβολιασμών κατά του

κορωνοϊού COVID-19. Οι εμβολιασμοί διενεργούνται σε κάθε πρόσωπο που ανήκει στον

γενικό πληθυσμό της χώρας βάσει κριτηρίων που καθορίζονται με απόφαση του

Υπουργού Υγείας μετά από γνωμοδότηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, προς τον

σκοπό της προάσπισης του δημοσίου συμφέροντος στον τομέα της δημόσιας υγείας,

της διαμόρφωσης πολιτικών υγείας με στόχο τη βελτίωση της εμβολιαστικής κάλυψης

του πληθυσμού και των δεικτών έγκαιρου εμβολιασμού του πληθυσμού, την

καταπολέμηση της νόσου και τη φαρμακοεπαγρύπνηση. [...] Άρθρο 56 1.

Δημιουργείται Σύστημα Προτεραιοποίησης Εμβολιαζομένων κατά του κορωνοϊού COVID-

19, το οποίο σχεδιάζεται και λειτουργεί υπό την ευθύνη και εποπτεία της Γενικής

Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης (ΓΓΠΣΔΔ), το οποίο

τηρείται στο Κυβερνητικό Νέφος (GCloud) της ΓΓΠΣΔΔ του άρθρου 85 του ν.

4727/2020 (Α΄ 184). Το ανωτέρω Σύστημα έχει ως σκοπό, αφενός την υλοποίηση της

σειράς προτεραιότητας των πολιτών στη διαδικασία του εμβολιασμού, όπως αυτή έχει

καθορισθεί σύμφωνα με απόφαση του Υπουργού Υγείας μετά από γνώμη της Εθνικής

Επιτροπής Εμβολιασμών βάσει επιδημιολογικών και δημογραφικών δεδομένων, καθώς

και δεδομένων που σχετίζονται με το είδος απασχόλησης, και αφετέρου τον

προγραμματισμό, ως προς τον τόπο και χρόνο των προτεινόμενων συνεδριών

εμβολιασμού. 2. [...] Άρθρο 57 1. Δημιουργείται Σύστημα προγραμματισμού

συνεδριών εμβολιασμού κατά του κορωνοϊού COVID- 19, το οποίο σχεδιάζεται και

λειτουργεί υπό την ευθύνη και εποπτεία της ΗΔΙΚΑ Α.Ε. με σκοπό τον προκαθορισμό

της ημερομηνίας εμβολιασμού των προσώπων που έχουν εγγραφεί στο Σύστημα

Προτεραιοποίησης Εμβολιαζομένων κατά του κορωνοϊού COVID-19 σύμφωνα με το άρθρο

56. [...] 2. Δημιουργείται ηλεκτρονική Πλατφόρμα Διαχείρισης Συνεδριών

Εμβολιασμού κατά του κορωνοϊού COVID-19, που λειτουργεί μέσω της Ενιαίας

Ψηφιακής Πύλης Δημόσιας Διοίκησης …με σκοπό την οριστικοποίηση του

προγραμματισμού των εμβολιασμών. Μέσω της εν λόγω ψηφιακής υπηρεσίας τα φυσικά

πρόσωπα, που πληρούν τα κριτήρια της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, δύνανται να

επιβεβαιώνουν τη διαθεσιμότητά τους ως προς την προγραμματισμένη ημερομηνία

εμβολιασμού ή να επιλέγουν, σε περίπτωση έλλειψης διαθεσιμότητας εκ μέρους τους,

διαφορετική διαθέσιμη στο σύστημα ημερομηνία, καταχωρίζοντας τα στοιχεία

επικοινωνίας τους και τον Α.Μ.Κ.Α. τους. Σε περίπτωση που τα πρόσωπα του

δευτέρου εδαφίου δεν έχουν λάβει ενημέρωση για την προγραμματισμένη ημερομηνία

εμβολιασμού τους, δύνανται να υποβάλουν αίτηση για τον ορισμό ημερομηνίας

εμβολιασμού σε ειδική εφαρμογή εντός της Πλατφόρμας, η οποία εξετάζεται εντός

ευλόγου χρονικού διαστήματος από αρμόδια Επιτροπή του Υπουργείου Υγείας, και

ενημερώνει τον αιτούντα ως προς την αποδοχή ή μη της αίτησης με μέσα ΤΠΕ.

[...].». Η παραγωγική λειτουργία του Συστήματος και της Πλατφόρμας Διαχείρισης

Συνεδριών Εμβολιασμού κατά του κορωνοϊού COVID-19 εκκίνησε με την έναρξη ισχύος

της 5230/23.12.2020 απόφασης του Υπουργού Επικρατείας για τη «ρύθμιση τεχνικώνκαι οργανωτικών ζητημάτων για τη λειτουργία του Συστήματος και της Πλατφόρμας

Διαχείρισης Συνεδριών Εμβολιασμού κατά του κορωνοϊού COVID-19, της διαδικασίας

επιβεβαίωσης της προγραμματισμένης συνεδρίας, των απαιτούμενων διασυνδέσεων του

Συστήματος και της Πλατφόρμας με άλλα πληροφοριακά συστήματα, της διαδικασίας

αυθεντικοποίησης, καθώς και κάθε αναγκαίας τεχνικής ή άλλης λεπτομέρειας» (Β΄

5723/23.12.2020).

8. Επειδή, κατ’ επίκληση της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας

και ιδίως του άρθρου 95 και του άρθρου 152 παρ. 4 σημείο β (ήδη άρθρο 168 της

Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΣΛΕΕ) εκδόθηκε ο Κανονισμός

(ΕΚ) αριθ. 726/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31ης

Μαρτίου 2004 «για τη θέσπιση κοινοτικών διαδικασιών χορήγησης άδειας και

εποπτείας όσον αφορά τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη και για

κτηνιατρική χρήση και για τη σύσταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων» (L 136).

Στον εν λόγω Κανονισμό, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του με τους Κανονισμούς

1901/2006 (L 378), 1394/2007 (L 324), 219/2009 (L 87), 470/2009 (L 152),

1235/2010 (L 348), 1027/2012 (L 316), 2018/1718 (L 291) και 2019/5 (L 4),

ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: Άρθρο 1 «Σκοπός του παρόντος κανονισμού είναι

η θέσπιση ενωσιακών διαδικασιών χορήγησης άδειας, εποπτείας και

φαρμακοεπαγρύπνησης όσον αφορά τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση

και τα κτηνιατρικά φάρμακα καθώς και η σύσταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων

(εφεξής αναφερόμενου ως «ο Οργανισμός»). …», Άρθρο 3 «1. Κανένα φάρμακο που

αναφέρεται στο παράρτημα δεν επιτρέπετα[ι] να κυκλοφορεί εντός της αγοράς της

Ένωσης χωρίς να έχει λάβει από την Ένωση άδεια κυκλοφορίας, βάσει του παρόντος

κανονισμού. 2. Σε κάθε φάρμακο που δεν αναφέρεται στο παράρτημα είναι δυνατόν να

χορηγείται άδεια κυκλοφορίας από την Ένωση βάσει του παρόντος κανονισμού,

εφόσον: α) το φάρμακο περιέχει νέα δραστική ουσία η οποία, κατά την ημερομηνία

έναρξης ισχύος του παρόντος κανονισμού, δεν έχει εγκριθεί στην Ένωση, ή β) ο

αιτών καταδεικνύει ότι το εν λόγω φάρμακο αντιπροσωπεύει σημαντική καινοτομία

στο θεραπευτικό, επιστημονικό ή τεχνικό επίπεδο ή ότι η χορήγηση άδειας

κυκλοφορίας κατά τον παρόντα κανονισμό παρουσιάζει ενδιαφέρον για την υγεία των

ασθενών ή για την υγεία των ζώων σε κοινοτικό επίπεδο. ...» και Άρθρο 4 «1. Για

τη χορήγηση της άδειας κυκλοφορίας κατ’ άρθρο 3, υποβάλλεται αίτηση στον

Οργανισμό. 2. Η Ένωση χορηγεί και εποπτεύει τις άδειες κυκλοφορίας φαρμάκων για

ανθρώπινη χρήση σύμφωνα με τον Τίτλο II. 3. ...», Άρθρο 12 «1. Η άδεια

κυκλοφορίας δεν χορηγείται εάν, μετά τον έλεγχο των στοιχείων και των εγγράφων

που υποβάλλονται κατ' άρθρο 6, διαφανεί ότι δεν αποδεικνύεται καταλλήλως ή

επαρκώς από τον αιτούντα η ποιότητα, η ασφάλεια ή η αποτελεσματικότητα του

φαρμάκου. Άδεια δεν χορηγείται επίσης εάν στοιχεία ή έγγραφα που προσκομίζονται

από τον αιτούντα σύμφωνα με το άρθρο 6 είναι ανακριβή ή εάν η επισήμανση ή το

φύλλο οδηγιών που προτείνονται από τον αιτούντα δεν είναι σύμφωνα με τον Τίτλο V

της οδηγίας 2001/83/ΕΚ. 2. Η άρνηση χορήγησης κοινοτικής άδειας κυκλοφορίας

συνιστά απαγόρευση της κυκλοφορίας του εν λόγω φαρμάκου στην αγορά όλης της

Ένωσης. 3. Οι πληροφορίες για οποιαδήποτε άρνηση και οι λόγοι της άρνησης

δημοσιοποιούνται», Άρθρο 14-α (προστέθηκε με το άρθρο 1 σημείο 14 του Κανονισμού

(ΕΕ) 2019/5, το οποίο άρχισε να εφαρμόζεται από τις 28 Ιανουαρίου 2019, σύμφωνα

με το άρθρο 5 αυτού) «1. Σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, για την κάλυψη

ανικανοποίητων ιατρικών αναγκών των ασθενών, η άδεια κυκλοφορίας για φάρμακα που

προορίζονται για τη θεραπεία, την πρόληψη ή την ιατρική διάγνωση νόσων που

προκαλούν σοβαρή αναπηρία ή που απειλούν σοβαρά τη ζωή τους, μπορεί να χορηγηθεί

πριν από την υποβολή εκτενών κλινικών δεδομένων υπό τον όρο ότι το όφελος από

την άμεση διαθεσιμότητα στην αγορά του εν λόγω φαρμάκου υπερτερεί του κινδύνου

που ενέχει το γεγονός ότι εξακολουθούν να απαιτούνται συμπληρωματικά δεδομένα.

Σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, μπορεί να χορηγηθεί άδεια κυκλοφορίας για τα εν

λόγω φάρμακα ακόμη και όταν δεν έχουν υποβληθεί εκτενή προκλινικά ή φαρμακευτικά

δεδομένα. 2. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, ως “ανικανοποίητη ιατρική

ανάγκη” νοείται πάθηση για την οποία δεν υφίσταται ικανοποιητική μέθοδος

διάγνωσης, πρόληψης ή θεραπείας εγκεκριμένη στην Ένωση ή, ακόμη και αν υφίσταται

τέτοια μέθοδος, σε σχέση με αυτήν το εν λόγω φάρμακο θα επιφέρει σημαντικό

όφελος για τους πάσχοντες. 3. Άδειες κυκλοφορίας μπορεί να χορηγούνται δυνάμει

του παρόντος άρθρου μόνον εάν η σχέση κινδύνου-οφέλους του φαρμάκου είναι

ευνοϊκή και ο αιτών είναι πιθανό να μπορεί να παράσχει εκτενή δεδομένα. 4. Οιάδειες κυκλοφορίας που χορηγούνται δυνάμει του παρόντος άρθρου εξαρτώνται από

την ανάληψη ορισμένων ειδικών υποχρεώσεων. Οι εν λόγω ειδικές υποχρεώσεις και,

κατά περίπτωση, η προθεσμία για συμμόρφωση προσδιορίζονται στους όρους της

άδειας κυκλοφορίας. Οι εν λόγω ειδικές υποχρεώσεις επανεξετάζονται ετησίως από

τον Οργανισμό. 5. Ως μέρος των ειδικών υποχρεώσεων που αναφέρονται στην

παράγραφο 4, ο κάτοχος άδειας κυκλοφορίας που χορηγήθηκε δυνάμει του παρόντος

άρθρου υποχρεούται να ολοκληρώσει μελέτες ή να διενεργήσει νέες μελέτες με σκοπό

να επιβεβαιωθεί ότι η σχέση κινδύνου-οφέλους είναι ευνοϊκή. 6. Η περίληψη των

χαρακτηριστικών του προϊόντος και το φύλλο οδηγιών αναφέρουν σαφώς ότι η άδεια

κυκλοφορίας για το φάρμακο έχει χορηγηθεί σύμφωνα με τις ειδικές υποχρεώσεις που

αναφέρονται στην παράγραφο 4. 7. Κατά παρέκκλιση από το άρθρο 14 παράγραφος 1, η

άδεια κυκλοφορίας που χορηγείται δυνάμει του παρόντος άρθρου ισχύει επί ένα

έτος, μπορεί δε να ανανεώνεται. 8. Όταν εκπληρωθούν οι ειδικές υποχρεώσεις που

αναφέρονται στην παράγραφο 4 του παρόντος άρθρου, η Επιτροπή μπορεί, μετά από

αίτηση του κατόχου της άδειας κυκλοφορίας, και αφού εξασφαλίσει την ευνοϊκή

γνώμη του Οργανισμού, να χορηγήσει άδεια κυκλοφορίας ισχύουσα για πέντε έτη και

ανανεώσιμη σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφοι 2 και 3. 9. Ανατίθεται στην

Επιτροπή η εξουσία να εκδίδει κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις σύμφωνα με το άρθρο 87β

για τη συμπλήρωση του παρόντα κανονισμού όσον αφορά: α) τον προσδιορισμό των

κατηγοριών των φαρμάκων που εμπίπτουν στην παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου και

β) τον προσδιορισμό των διαδικασιών και των απαιτήσεων για τη χορήγηση άδειας

κυκλοφορίας σύμφωνα με το παρόν άρθρο και για την ανανέωσή της». Εξάλλου, στον

Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 507/2006 της Επιτροπής της 29ης Μαρτίου 2006

περιλαμβάνονται κανόνες «για την άδεια κυκλοφορίας υπό αίρεση φαρμάκων για

ανθρώπινη χρήση που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ.

726/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου» (L 92) και, ειδικότερα,

για τη χορήγηση άδειας κυκλοφορίας που υπόκειται σε ειδικές υποχρεώσεις, σύμφωνα

με το άρθρο 14 παρ. 7 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 726/2004 (άρθρο 1). Ο Κανονισμός

αυτός εφαρμόζεται «στα φάρμακα για ανθρώπινη χρήση που εμπίπτουν στο άρθρο 3

παράγραφοι 1 και 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 726/2004 και τα οποία ανήκουν σε

μια από τις ακόλουθες κατηγορίες: 1) φάρμακα που προορίζονται για τη θεραπεία,

την πρόληψη ή την ιατρική διάγνωση νόσων που προκαλούν σοβαρή αναπηρία ή

ασθενειών που απειλούν τη ζωή του ανθρώπου· 2) φάρμακα που πρόκειται να

χρησιμοποιηθούν σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης για την αντιμετώπιση απειλών της

δημόσιας υγείας που αναγνωρίζονται ως τέτοιες είτε από την Παγκόσμια Οργάνωση

Υγείας είτε από την Κοινότητα, στο πλαίσιο της απόφασης αριθ. 2119/98/ΕΚ·

3) ...» (άρθρο 2). Περαιτέρω, στον εν λόγω Κανονισμό ορίζονται τα εξής: Άρθρο 4

«Απαιτήσεις», «1. Άδεια κυκλοφορίας υπό αίρεση μπορεί να χορηγηθεί όταν η

επιτροπή διαπιστώνει ότι, ενώ δεν έχουν υποβληθεί εκτενή κλινικά στοιχεία

σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, πληρούνται όλες

οι ακόλουθες απαιτήσεις: α) η σχέση κινδύνου-οφέλους του φαρμάκου, όπως ορίζεται

στο άρθρο 1 παράγραφος 28α της οδηγίας 2001/83/ΕΚ, είναι θετική· β) αναμένεται

ότι ο αιτών θα είναι σε θέση να υποβάλει τα εκτενή κλινικά στοιχεία· γ)

καλύπτονται ανικανοποίητες ιατρικές ανάγκες· δ) το όφελος για τη δημόσια υγεία

από την άμεση διαθεσιμότητα στην αγορά του εν λόγω φαρμάκου είναι μεγαλύτερο από

τον κίνδυνο που εμπεριέχει το γεγονός ότι απαιτούνται ακόμη συμπληρωματικά

στοιχεία. Σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, όπως αναφέρεται στο άρθρο 2

παράγραφος 2, μπορεί να χορηγηθεί άδεια κυκλοφορίας υπό αίρεση, σύμφωνα με τις

απαιτήσεις των στοιχείων α) έως δ) της παρούσας παραγράφου, και όταν δεν έχουν

υποβληθεί εκτενή προκλινικά ή φαρμακευτικά στοιχεία. 2. Για τους σκοπούς της

παραγράφου 1 στοιχείο γ), ως “ανικανοποίητη ιατρική ανάγκη” νοείται μια

κατάσταση κατά την οποία δεν υφίσταται ικανοποιητική μέθοδος διάγνωσης, πρόληψης

ή θεραπείας εγκεκριμένη στην Κοινότητα ή, ακόμη και αν υφίσταται τέτοια μέθοδος,

σε σχέση με αυτήν το εν λόγω φάρμακο θα επιφέρει σημαντικό όφελος για τους

πάσχοντες», Άρθρο 5 «Ειδικές υποχρεώσεις», «1. Μέσω ειδικών υποχρεώσεων, ο

κάτοχος άδειας κυκλοφορίας υπό αίρεση υποχρεούται να ολοκληρώσει μελέτες ή να

διενεργήσει νέες μελέτες με σκοπό να επιβεβαιωθεί ότι η σχέση κινδύνου-οφέλους

είναι θετική και να παρασχεθούν τα συμπληρωματικά στοιχεία που αναφέρονται στο

άρθρο 4 παράγραφος 1. Επίσης, ειδικές υποχρεώσεις μπορεί να επιβληθούν σε σχέση

με τη συλλογή στοιχείων φαρμακοεπαγρύπνησης. 2. Οι ειδικές υποχρεώσεις που

αναφέρονται στην παράγραφο 1 και το χρονικό πλαίσιο για την εκπλήρωσή τους

καθορίζονται σαφώς στην άδεια κυκλοφορίας υπό αίρεση. 3. Ο Οργανισμόςδημοσιοποιεί τις ειδικές υποχρεώσεις και το χρονικό πλαίσιο για την εκπλήρωσή

τους», Άρθρο 6 «Ανανέωση», «1. Με τη συμπλήρωση ενός έτους ισχύος, η άδεια

κυκλοφορίας υπό αίρεση μπορεί να ανανεώνεται ετησίως. 2. Η αίτηση ανανέωσης

υποβάλλεται στον Οργανισμό το αργότερο έξι μήνες πριν από τη λήξη της μαζί με

την ενδιάμεση έκθεση σχετικά με την εκπλήρωση των ειδικών υποχρεώσεων στις

οποίες υπόκειται. 3. ...».

9. Επειδή, με εκτελεστικές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έλαβαν άδεια

κυκλοφορίας υπό αίρεση, ύστερα από γνώμη του European Medicines Agency

(Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων), με τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις που

προβλέπονται από τις διατάξεις των παραπάνω Κανονισμών 762/2004 του Ευρωπαϊκού

Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της 31ης Μαρτίου 2004 και 507/2006 της Επιτροπής της

29ης Μαρτίου 2006, τα εμβόλια των Pfizer (C 447/24-12-2020 ήδη Comirnaty),

Moderna (C 6/8-1-2021 ήδη Spikevax), AstraZeneca (C 32/29-1-2021 ήδη Vaxzevria)

και Johnson & Johnson (COVID-19 ήδη vaccine Janssen). Εξάλλου, ο Ευρωπαϊκός

Οργανισμός Φαρμάκων προέβη, σύμφωνα με τις διατάξεις των προαναφερόμενων

Κανονισμών, σε αυστηρό έλεγχο των παραπάνω εμβολίων κατά του κορωνοϊού covid-19,

χωρίς να παραλειφθεί καμία από τις φάσεις επαλήθευσης της αποτελεσματικότητας

και της ασφάλειας που απαιτούνται για την αδειοδότηση ενός φαρμάκου, με σκοπό να

εγγυηθεί ότι αυτά ανταποκρίνονται στα ευρωπαϊκά πρότυπα ασφάλειας,

αποτελεσματικότητας και ποιότητας και ότι είναι παρασκευασμένα και ελεγμένα σε

πιστοποιημένα εργαστήρια. Οι δε άδειες κυκλοφορίας υπό αίρεση, τις οποίες τα

εγκεκριμένα εμβόλια αυτά έχουν λάβει, βάσει της διαγραφόμενης από τις πιο πάνω

διατάξεις διαδικασίας, η οποία δεν επινοήθηκε ad hoc για την αντιμετώπιση της

τρέχουσας επιδημικής έξαρσης του νέου κορωνοϊού covid- 19, τελούν υπό καθεστώς

αυστηρών εγγυήσεων και συνδέονται με συγκεκριμένες υποχρεώσεις των κατόχων τους

και δεν είναι ούτε προσωρινές, ούτε άδειες χρήσης έκτακτης ανάγκης (άδειες μη

εγκεκριμένων εμβολίων), που κατά τις ανωτέρω διατάξεις χορηγούνται όταν δεν

έχουν υποβληθεί εκτενή προκλινικά ή φαρμακευτικά δεδομένα, αλλά χορηγούνται,

όπως συμβαίνει εν προκειμένω, όταν υπάρχουν επαρκή αλλά όχι εκτενή κλινικά

δεδομένα, υπό τις ακόλουθες τέσσερεις αυστηρές προϋποθέσεις: α) ότι η σχέση

κινδύνου-οφέλους του φαρμάκου είναι θετική, β) ότι ο αιτών την άδεια θα υποβάλει

εκτενή κλινικά στοιχεία, γ) ότι καλύπτονται ανικανοποίητες ιατρικές ανάγκες και

δ) ότι το όφελος για τη δημόσια υγεία από την άμεση διάθεση στην αγορά του

συγκεκριμένου φαρμάκου υπερτερεί του κινδύνου που οφείλεται στο ότι απαιτούνται

συμπληρωματικά στοιχεία (άρθρο 4 Κανονισμού 507/2006). Επομένως, τα εμβόλια αυτά

δεν είναι πειραματικά ή δοκιμαστικά (βλ. ΣτΕ 1762 - 1764/2023, πρβλ. Conseil

d’État, απόφαση 455623/30.08.2021).

10. Επειδή, εξ άλλου, η Οδηγία 2001/83/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του

Συμβουλίου, της 6ης Νοεμβρίου 2001, «περί κοινοτικού κώδικος για τα φάρμακα που

προορίζονται για ανθρώπινη χρήση» (L 311), όπως έχει, ήδη, τροποποιηθεί,

αποτελεί το βασικό κοινοτικό νομοθέτημα, που διέπει την παραγωγή και κυκλοφορία

φαρμάκων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, στο άρθρο 101 [ΤΙΤΛΟΣ IX

ΦΑΡΜΑΚΟΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ] της εν λόγω Οδηγίας ορίζεται ότι: «Τα κράτη μέλη λαμβάνουν

όλα τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι γιατροί και οι άλλοι

επαγγελματίες του τομέα της υγείας να γνωστοποιούν τις πιθανολογούμενες

παρενέργειες στις αρμόδιες αρχές. Τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλουν ειδικές

υποχρεώσεις στους ιατρούς και άλλους απασχολούμενους στον τομέα της υγειονομικής

περίθαλψης, όσον αφορά στη γνωστοποίηση ύποπτων σοβαρών ή απροσδόκητων

παρενεργειών, ιδίως όταν η γνωστοποίηση αυτή αποτελεί όρο της άδειας

κυκλοφορίας», στο άρθρο 102 ότι: «Προκειμένου να εξασφαλισθεί η λήψη των

κατάλληλων κανονιστικών αποφάσεων σχετικά με τα φάρμακα, που έχουν εγκριθεί στην

Κοινότητα, έχοντας υπόψη τις πληροφορίες που λαμβάνονται για τις παρενέργειες

των φαρμάκων υπό κανονικές συνθήκες χρήσης, τα κράτη μέλη καθιερώνουν σύστημα

φαρμακοεπαγρύπνησης. Σκοπός του συστήματος αυτού είναι η συλλογή πληροφοριών,

που είναι χρήσιμες για την εποπτεία των φαρμάκων και, ιδίως, σχετικά με τις

παρενέργειες των φαρμάκων στον άνθρωπο, και η επιστημονική αξιολόγηση των

πληροφοριών αυτών. …», στο άρθρο 105 ότι: «1. Ο Οργανισμός, σε συνεργασία με τα

κράτη μέλη και την Επιτροπή, συγκροτούν δίκτυο επεξεργασίας δεδομένων για την

διευκόλυνση της ανταλλαγής σχετικών με τη φαρμακοεπαγρύπνηση πληροφοριών για τα

φάρμακα που κυκλοφορούν στην αγορά της Κοινότητας, ώστε όλες οι αρμόδιες αρχέςνα έχουν ταυτόχρονα πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές. 2. Τα κράτη μέλη μεριμνούν

ώστε οι γνωστοποιήσεις σχετικά με εικαζόμενες σοβαρές παρενέργειες, που έχουν

σημειωθεί στην επικράτεια τους να διαβιβάζονται αμέσως στον Οργανισμό και στα

άλλα κράτη μέλη αμέσως, και οπωσδήποτε εντός 15 ημερολογιακών ημερών το αργότερο

από τη γνωστοποίηση τους, και προς το σκοπό αυτό χρησιμοποιούν το δίκτυο που

προβλέπεται στην παράγραφο 1. 3. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι γνωστοποιήσεις

σχετικά με εικαζόμενες σοβαρές παρενέργειες, που σημειώθηκαν στην επικράτεια

τους να διαβιβάζονται αμέσως στον κάτοχο της αδείας κυκλοφορίας αμέσως, και

οπωσδήποτε εντός 15 ημερολογιακών ημερών το αργότερο από τη γνωστοποίηση τους»

και στο άρθρο 106 ότι: «1. Για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών

σχετικών με τη φαρμακοεπαγρύπνηση εντός της Κοινότητας, η Επιτροπή συντάσσει, σε

συνεννόηση με τον Οργανισμό, τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέλη,

λεπτομερείς οδηγίες σχετικά με την συγκέντρωση, τον έλεγχο και την παρουσίαση

εκθέσεων για τις παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένων των τεχνικών απαιτήσεων για

την ηλεκτρονική ανταλλαγή σχετικών με τη φαρμακοεπαγρύπνηση πληροφοριών σύμφωνα

με διεθνώς αναγνωρισμένους μορφότυπους και δημοσιεύει έγγραφο με παραπομπή σε

διεθνώς αναγνωρισμένη ιατρική ορολογία. Οι εν λόγω λεπτομερείς οδηγίες

δημοσιεύονται στον τόμο 9 των κανόνων που διέπουν τα φάρμακα στην Ευρωπαϊκή

Κοινότητα και λαμβάνουν υπόψη τις εργασίες διεθνούς εναρμόνισης που διεξάγονται

στον τομέα της φαρμακοεπαγρύπνησης. 2. …».

11. Επειδή, ακόμη, στο ν.1316/1983 «Ίδρυση, οργάνωση και Αρμοδιότητες του

Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (Ε.Ο.Φ.), της Εθνικής Φαρμακοβιομηχανίας (Ε.Φ.), της

Κρατικής Φραμακαποθήκης (Κ.Φ.) και τροποποίηση και συμπλήρωση της Φαρμακευτικής

Νομοθεσίας και άλλες διατάξεις» (Α΄ 3), στο άρθρο 1, ορίζεται ότι: «1. Ιδρύεται

Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με έδρα την Αθήνα και επωνυμία: "ΕΘΝΙΚΟΣ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ" (Ε.Ο.Φ.) … 3. Ο Ε.Ο.Φ. λειτουργεί κάτω από την εποπτεία του

Κράτους που ασκείται από τον Υπουργό Υγείας και Πρόνοιας», στο άρθρο 8 ότι: «1.

Στα πλαίσια του Ε.Ο.Φ. λειτουργούν οι εξής Επιτροπές και συμβούλια: α. Το

Επιστημονικό Συμβούλιο Εγκρίσεων (Ε.Σ.Ε.). β. Η Επιτροπή Εθνικού Συνταγολογίου

(Ε.Ε.Σ.). γ. Η Επιτροπή Ελληνικής Φαρμακοποιϊας (Ε.Ε.Φ.) και δ. Η Επιτροπή

Φαρμακοεπαγρύπνισης (Ε.ΦΑΡ.). ε. Δευτεροβάθμιο Επιστημονικό Συμβούλιο. Οι

αρμοδιότητες και ο τρόπος λειτουργίας των ανωτέρω, Συμβουλίου και Επιτροπών,

καθορίζονται ως εξής: Α. … Δ. Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνισης (Ε.ΦΑΡ.). α. Έχει την

ευθύνη και αρμοδιότητα για τη συλλογή, επεξεργασία, αξιολόγηση και καταχώριση

όλων των στοιχείων και πληροφοριών, που αφορούν αντενδείξεις, ανεπιθύμητες

ενέργειες, προφυλάξεις και αλληλεπιδράσεις φαρμακευτικών ουσιών ή συνδυασμού

αυτών. Τα στοιχεία αυτά συγκεντρώνει από οποιαδήποτε έγκυρη και αρμόδια πηγή,

ελληνική ή ξένη και εισηγείται στο Δ.Σ. του Ε.Ο.Φ., τα γενικά και ειδικά μέτρα

που πρέπει να παίρνονται κάθε φορά για την προστασία της δημόσιας υγείας».

12. Επειδή, στην προκείμενη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέλου της

δικογραφίας, αλλά και όσα ιστορεί ο πρώτος ενάγων, προκύπτουν τα εξής: Στο

πλαίσιο του εθνικού προγράμματος εμβολιασμού του γενικού πληθυσμού της χώρας

κατά του κορονοϊού COVID-19, στις 29.04.2021, ο πρώτος ενάγων, ηλικίας, τότε, 35

ετών, έλαβε την πρώτη δόση του εμβολίου της εταιρείας AstraZeneca, στο

Εμβολιαστικό Κέντρο Αγίου Νικολάου Κρήτης. Ακολούθως, στις 10.05.2021, ήτοι,

έντεκα ημέρες μετά τον εμβολιασμό του, ο πρώτος ενάγων, αισθάνθηκε κάψιμο στη

γάμπα του και στη συνέχεια, άρχισε να μην αισθάνεται το πόδι του, για το λόγο δε

αυτό, εισήχθη στο Νοσοκομείο Ιεράπετρας, λόγω οξείας ισχαιμίας αριστερού κάτω

άκρου, ακολούθως δε, διακομίστηκε, αυθημερόν, στο Πανεπιστημιακό Γενικό

Νοσοκομείο Ηρακλείου, όπου υπεβλήθη σε αξονική αγγειογραφία, από την οποία

προέκυψε η παρουσία θρόμβου στο μηριαίο διχασμό αριστερά και στη δεξιά κοινή

λαγόνιο αρτηρία. Κατόπιν, οδηγήθηκε, επειγόντως, στο χειρουργείο, όπου υπεβλήθη

σε εμβολεκτομή μηριαίου διχασμού αριστερά και φασιοτομές. Παράλληλα,

πραγματοποιήθηκε αιματολογική εκτίμηση, σύμφωνα με την οποία: «[Διαπιστώθηκε]

Οξεία ισχαιμία ΑΡ κάτω άκρου 10 μέρες μετά από εμβολιασμό. Επί τη βάσει

παρουσίας: 1. Θρόμβωσης, 2. Θρομβοπενίας, 3. Πρόσφατος εμβολιασμός, 4. Υψηλό D-

dimmers θεωρείται πιθανό VITT [Vaccine‐induced Immune Thrombotic

Thrombocytopenia, Προκαλούμενη από εμβόλιο ανοσοθρομβωτική θρομβοπενία].

Συνίσταται 1. Αποφυγή χορήγησης ηπαρίνης, 2. Έναρξη αντιπηκτικής αγωγής […]».

Στο πλαίσιο δε διερεύνησης για ύπαρξη θρομβώσεων και σε άλλες θέσεις, ο ενάγωνυπεβλήθη σε triplex καρωτίδων, το οποίο ανέδειξε παρουσία θρόμβου στην αριστερή

κοινή καρωτίδα στο ύψος του διχασμού και εισήχθη, εκ νέου, στις 15.05.2021, στο

χειρουργείο για θρομβεκτομή, ενώ στις 19.05.2021 έλαβε εξιτήριο. Ωστόσο, στις

31.05.2021, ο πρώτος ενάγων παρουσίασε μακροσκοπική αιματουρία εξαιτίας της

λήψης αντιπηκτικής αγωγής για την αντιμετώπιση της θρόμβωσης και εισήχθη, εκ

νέου, στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, όπου νοσηλεύτηκε έως τις

11.06.2021. Παράλληλα, στις 14.05.2021 υπεβλήθη στον Ε.Ο.Φ., από την Επιμελήτρια

της Αγγειοχειρουργικής Κλινικής του εν λόγω Νοσοκομείου, η με στοιχεία GR-GREOF-

20213390 κίτρινη κάρτα δήλωσης των ανεπιθύμητων ενεργειών, που παρουσίασε ο

πρώτος ενάγων, μετά τον εμβολιασμό του με το εμβόλιο της εταιρείας AstraZeneca.

Ακολούθως, η εθνική Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης (Ε.ΦΑΡ.), στις από 20.05 και

25.05.2021 έκτακτες κοινές συνεδριάσεις της με την Ομάδα Εργασίας του ΕΟΦ για τα

πανδημικά εμβόλια (ΟΕ/ΕΦΑΡ), αξιολόγησε τη συγκεκριμένη αναφορά για το

περιστατικό του πρώτου ενάγοντος και εξέδωσε πόρισμα, σύμφωνα με το οποίο η

πιθανότητα συσχέτισης των ανεπιθύμητων ενεργειών, που αυτός εμφάνισε, με τον

εμβολιασμό του, λαμβανομένων υπόψη των σχετικών κριτηρίων του Παγκόσμιου

Οργανισμού Υγείας (WHO causality assessment), ήταν «Certain/ Βεβαία». Τέλος, η

ως άνω κίτρινη κάρτα, μαζί με συμπληρωματικά στοιχεία, διαβιβάστηκαν, στις

19.05.2021, στην ευρωπαϊκή βάση δεδομένων φαρμακοεπαγρύπνησης (EudraVigilance).

13. Επειδή, ήδη, με την κρινόμενη αγωγή, όπως αυτή αναπτύσσεται με το από

05.03.2025, νομίμως κατατεθέν υπόμνημα, ο πρώτος ενάγων ισχυρίζεται ότι

υποχρεώθηκε, στο πλαίσιο του εθνικού προγραμματισμού για τον εμβολιασμό του

γενικού πληθυσμού της χώρας κατά του κορονοϊού COVID-19, να υποβληθεί σε

εμβολιασμό, με το μόνο διαθέσιμο για την ηλικιακή του ομάδα, κατά την περίοδο

εμβολιασμού του, εμβόλιο VAXVERIA της εταιρείας AstraZeneca, παρά το γεγονός

ότι, αφενός, δεν υφίστατο επαρκής επιστημονική τεκμηρίωση της

αποτελεσματικότητάς του και αφετέρου, είχαν ήδη διατυπωθεί επιφυλάξεις για το

ενδεχόμενο πρόκλησης θρομβώσεων από τη χορήγηση του συγκεκριμένου σκευάσματος,

συνεπεία του οποίου, τελικώς, παρουσίασε σοβαρά προβλήματα υγείας. Συγκεκριμένα,

προβάλλει ότι υπέστη αρτηριακή εμβολή και θρόμβωση, συνεπεία των οποίων

υπεβλήθη, στις 10.05.2021, σε εμβολεκτομή μηριαίου διχασμού αριστερά και

φασιοτομές και στις 15.05.2021, σε θρομβεκτομή καρωτίδας, ενώ λόγω της

χορηγηθείσας για την αντιμετώπιση των θρομβώσεων αντιπηκτικής αγωγής, παρουσίασε

μακροσκοπική αιματουρία και νοσηλεύτηκε, εκ νέου, στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο

Ηρακλείου για δέκα ημέρες. Συναφώς, ο πρώτος ενάγων, επικαλούμενος το ανωτέρω

αναφερθέν πόρισμα της εθνικής Επιτροπής Φαρμακοεπαγρύπνησης και της Ομάδας

Εργασίας του Ε.Ο.Φ., υποστηρίζει ότι η συσχέτιση του εμβολιασμού του με τα

προβλήματα υγείας, που παρουσίασε, θεωρείται βέβαιη. Περαιτέρω, ισχυρίζεται ότι

τα ανωτέρω προβλήματα υγείας επηρέασαν την καθημερινότητά του, διότι, για μεγάλο

χρονικό διάστημα μετά τις επεμβάσεις, έπρεπε να παρακολουθείται τακτικά από

ιατρούς και να λαμβάνει αντιπηκτικές ενέσεις στην κοιλιακή χώρα, με αποτέλεσμα

ψυχολογικό και υλικό κόστος, δοθέντος ότι συμμετείχε και ο ίδιος σε μέρος της

φαρμακευτικής δαπάνης. Ακόμη, προβάλλει ότι η ψυχολογική του ταλαιπωρία

συνεχίστηκε, διότι, καίτοι οι θεράποντες ιατροί του του απαγόρευσαν τον

περαιτέρω εμβολιασμό για τον κορονοϊό COVID-19, θεωρήθηκε ανεμβολίαστος, με

αποτέλεσμα, αφενός, να υποχρεώνεται σε διενέργεια rapid tests και αφετέρου, να

επηρεάζεται η κοινωνική και επαγγελματική του ζωή. Για τους λόγους αυτούς, ο

πρώτος ενάγων ζητεί, κατ’ αρχάς, να αναγνωρισθεί η υποχρέωση του εναγόμενου να

του καταβάλει, νομιμοτόκως, από την επίδοση της αγωγής και έως την εξόφληση το

ποσό των 6.300,00 ευρώ, ως αποζημίωση, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 4 παρ. 5 του

Συντάγματος, άλλως κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 105 του Εισ.Ν.Α.Κ.,

για την υλική ζημία, που αυτός υπέστη από την βλάβη της υγείας του, συνεπεία του

εμβολιασμού του, η οποία συνίσταται στα εξής: α) φαρμακευτική αγωγή μετά την

έξοδο του από το νοσοκομείο, ύψους 900,00 ευρώ, β) γάζες και αναπλαστικές

κρέμες, ύψους 500,00 ευρώ, γ) ιατρικές εξετάσεις σε ιδιωτικές δομές, ύψους

300,00 ευρώ, δ) «τεστ», ύψους 1.200,00 ευρώ, ε) έξοδα ιδιαίτερης διατροφής,

ύψους 1.200,00 ευρώ, στ) έξοδα μετάβασης και επιστροφής στα Νοσοκομεία της

Ιεράπετρας και του Ηρακλείου, ύψους 500,00 ευρώ και ζ) «διάφορα άλλα έξοδα

εμφανή και αφανή», ύψους 1.700,00 ευρώ. Περαιτέρω, ζητεί να αναγνωριστεί η

υποχρέωση του εναγομένου να του καταβάλει το ποσό του 1.000.000,00 ευρώ, ως

χρηματική ικανοποίηση, κατ’ άρθρο 932 Α.Κ., για την αποκατάσταση της ηθικήςβλάβης, που, κατά τους ισχυρισμούς του, αυτός υπέστη από την ίδια ως άνω αιτία.

Προς απόδειξη των ισχυρισμών του, ο πρώτος ενάγων επικαλείται και προσκομίζει,

μεταξύ άλλων, τα εξής: 1) την υπ’ αριθ. 9065Ε/04.01.2022 έκθεση επίδοσης της υπό

κρίση αγωγής προς το εναγόμενο του Δικαστικού Επιμελητή της Περιφέρειας του

Εφετείου Πειραιώς, Δημήτριου Μητραλέξη, 2) τον πλήρη ιατρικό φάκελο του πρώτου

ενάγοντος από το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, και, ιδίως, τα από

19.05.2021 και 16.06.2021 ενημερωτικά σημειώματα νοσηλείας ασθενούς του

Διευθυντή της Αγγειοχειρουργικής Μονάδα του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου

Ηρακλείου, από κοινού με τα αποτελέσματα των εξετάσεων του πρώτου ενάγοντος,

κατά τη νοσηλεία του στο εν λόγω Νοσοκομείο, για τα χρονικά διαστήματα από

10.05.2021 έως 19.05.2021 και από 31.05.2021 έως 11.06.2021, καθώς και τα οικεία

από 19.05.2021 και 11.06.2021 εξιτήριά του, 4) τη με στοιχεία GR-GREOF-

20213390/14.05.2021 κίτρινη κάρτα δήλωσης των ανεπιθύμητων ενεργειών προς τον

Ε.Ο.Φ., συνταχθείσα από την Επιμελήτρια Α της Αγγειοχειρουργικής Κλινικής του εν

λόγω Νοσοκομείου, Στέλλας Λιουδάκη, 5) τη με αριθμό 14/18.11.2021 ιατρική

βεβαίωση της αυτής Επιμελήτριας Α της ως άνω Κλινικής, από την οποία προκύπτει η

ανάρρωση του πρώτου ενάγοντος και η αντένδειξη υποβολής του σε περαιτέρω

εμβολιασμό για COVID-19, 6) το από 15.09.2021 σημείωμα του ιατρού ακτινολόγου,

Γεώργιου Φραγκάκη, σχετικά με την εξέταση triplex φλεβών κάτω άκρων του πρώτου

ενάγοντος, από το οποίο προκύπτει η απουσία θρομβώσεων, 7) τα από 19.05.2021 και

11.06.2021 έντυπα συνταγογράφησης, καθώς και τα από 08.07.2021, 09.08.2021 και

09.09.2021 έντυπα άυλης συνταγογράφησης, 8) αρθρογραφία σχετικά με την έναρξη

και τον προγραμματισμό του εμβολιασμού των πολιτών, ηλικιακής ομάδας 30 – 39

ετών, και σχετικά με το εμβόλιο κατά του κορωνοϊου COVID-19 της εταιρείας

AstraZeneca και 9) φωτογραφίες, οι οποίες δε φέρουν βέβαιη χρονολογία, και στις

οποίες εμφαίνονται τα σημεία του σώματός του, στα οποία αυτός υπεβλήθη σε

χειρουργικές επεμβάσεις.

14. Επειδή, ετέρωθεν, το εναγόμενο με την υπ’ αριθ. πρωτ.

Δ1α/Γ.Π.οικ.8636/19.02.2025 έκθεση των απόψεών του, αλλά και τα από 09.10.2024

και 15.10.2024, νομίμως κατατεθέντα, υπομνήματά του, ζητεί την απόρριψη της

κρινόμενης αγωγής. Συγκεκριμένα, υποστηρίζει ότι, ενόψει της κατάστασης έκτακτης

ανάγκης, η οποία δημιουργήθηκε από την εμφάνιση του κορονοϊού COVID-19, κρίθηκε

επιτακτική η λήψη προληπτικών μέτρων, όπως η χορήγηση εμβολίων κατά του εν λόγω

ιού, μεταξύ των οποίων και το εμβόλιο VAXVERIA της εταιρείας AstraZeneca. Κατά

τον κρίσιμο χρόνο εμβολιασμού του ενάγοντα, πορίσματα της ιατρικής κοινότητας

τεκμηρίωναν ότι ο εμβολιασμός μειώνει τη μεταδοτικότητα της νόσου και τη

σοβαρότητα της νόσησης, ενώ σε κάθε περίπτωση, τα οφέλη για τη δημόσια υγεία από

τον εμβολιασμό υπερτερούν των τυχόν ανεπιθύμητων ενεργειών. Άλλωστε, το

εναγόμενο ισχυρίζεται ότι ο εμβολιασμός ατόμων, που ανήκαν στην ηλικιακή ομάδα

του πρώτου ενάγοντος, ήταν μεν σύσταση του Υπουργείου Υγείας, ωστόσο, ουδέποτε

κατέστη υποχρεωτικός και, ως εκ τούτου, ο ενάγων είχε την επιλογή είτε να μην

εμβολιαστεί είτε να εμβολιαστεί με κάποιο άλλο από τα διαθέσιμα εμβόλια. Τέλος,

ζητεί να διαταχθεί η διενέργεια πραγματογνωμοσύνης, κατ’ άρθρο 159 του Κ.Δ.Δ.,

προκειμένου να διαγνωστεί ένα το συγκεκριμένο εμβόλιο προκάλεσε στον πρώτο

ενάγοντα τα επικαλούμενα προβλήματα υγείας.

15. Επειδή, με τα ως άνω δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα

σκέψη της παρούσας, το Δικαστήριο λαμβάνει, ιδίως, υπόψη του τα ακόλουθα: Ο

εμβολιασμός του γενικού πληθυσμού της χώρας κατά του κορονοϊού COVID-19, με

εμβόλια, πληρούντα συγκεκριμένες νόμιμες προϋποθέσεις κυκλοφορίας και εγγυήσεις

ασφαλείας, με τήρηση δε σειράς προτεραιότητας των πολιτών στη διαδικασία του

εμβολιασμού, βάσει, μεταξύ άλλων, επιδημιολογικών και δημογραφικών δεδομένων,

διαρκώς επικαιροποιούμενων, αποβλέπει στην εξυπηρέτηση σκοπού υπέρτερου δημόσιου

συμφέροντος, συνιστάμενου στην προστασία της δημόσιας υγείας, ιδίως, μέσω της

πρόληψης της διάδοσης και της καταπολέμησης της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-

19, και η οποία, κατ’ άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος, αποτελεί ευθεία υποχρέωση

του Κράτους, με τη λήψη θετικών μέτρων για την προστασία της και, ως εκ τούτου,

είναι, κατ’ αρχήν, συνταγματικώς ανεκτοί οι περιορισμοί, που ο εμβολιασμός

συνεπάγεται στα δικαιώματα της υγείας, του ιατρικού αυτοκαθορισμού, της

αυτοδιάθεσης του ατόμου και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του, όπως

αυτά κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα και σε άλλες υπερνομοθετικής ισχύος διατάξεις(πρβλ. ΣτΕ 1762 – 1763/2023 Ολομ.). Άλλωστε, η ανωτέρω πρόβλεψη του εμβολιασμού,

δικαιολογείτο με βάση τις υγειονομικές και επιδημιολογικές συνθήκες, που

επικρατούσαν κατά τη θέσπισή του και στηρίχθηκαν σε αξιόπιστα επιστημονικά

δεδομένα (πρβλ. ΣτΕ 1898-1890/2021 7μ., 1759-8/2021 7μ., 1386/2021 7μ.), Ωστόσο,

όπως γίνεται δεκτό, σε περίπτωση που, συνεπεία της συνταγματικώς θεμιτής και

νομίμου, κατά τα ανωτέρω, πραγματοποίησης εμβολιασμού, επέλθει ευθέως βλάβη της

υγείας προσώπου, δηλαδή βλάβη μη οφειλόμενη σε παρεμβαλλόμενη παράνομη πράξη ή

παράλειψη (όπως π.χ. χορήγηση ελαττωματικού ή ακατάλληλου σκευάσματος ή

πλημμέλειες κατά την διενέργεια του εμβολιασμού), ανακύπτει, ευθέως, εκ του

άρθρου 4 παρ. 5, σε συνδυασμό με το άρθρο 25 παρ. 4 του Συντάγματος, με το οποίο

καθιερώνεται η αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης των πολιτών, ευθύνη του κράτους

προς εύλογη αποκατάσταση της ζημίας του παθόντος υπό την έννοια της

αποκατάστασης τόσο της τυχόν υλικής όσον και, κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου

932 Α.Κ., της ηθικής βλάβης του (βλ. ΣτΕ 622/2021). Τούτο, δε διότι, στις

περιπτώσεις αυτές, η προκαλούμενη από την πραγματοποίηση του εμβολιασμού βλάβη

συνιστά υπέρμετρη θυσία για τον παθόντα (βλάβη υγείας και προσβολή

προσωπικότητας), χάριν του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου (πρβλ. ΣτΕ 1762 –

1763/2023 Ολομ., ΣτΕ 5504/2012, Bundesgerichtshof απόφαση της 19.02.1953 III ZR

208/51, Corte costituzionale della Repubblica Italiana αποφάσεις 118 έτους 1996,

27 έτους 1998, 107 έτους 2012 κ.ά.). Εν προκειμένω, στο πλαίσιο του

προγραμματισμού για εμβολιασμό κατά του κορονοϊού COVID-19 των ανηκόντων στην

ηλικιακή ομάδα 30 – 39 του γενικού πληθυσμό της χώρας, για την οποία κατέστη

δυνατός ο εμβολιασμός, αρχικά, μόνο με το εμβόλιο VAXVERIA της εταιρείας

AstraZeneca, ο πρώτος ενάγων, ηλικίας τότε 35 ετών, έλαβε, στις 29.04.2021, την

πρώτη δόση του εν λόγω εμβολίου. Ακολούθως, δέκα ημέρες μετά τον εμβολιασμό του,

στις 10.05.2021, παρουσίασε οξεία ισχαιμία αριστερού κάτω άκρου, διακομίστηκε,

αυθημερόν, από το Νοσοκομείο Ιεράπετρας στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο

Ηρακλείου, όπου διαπιστώθηκε η ύπαρξη θρόμβωσης με συνοδό θρομβοπενία και

υπεβλήθη, επειγόντως, σε εμβολεκτομή μηριαίου διχασμού αριστερά και φασιοτομές,

ενώ θεωρήθηκε πιθανή η παρουσία συνδρόμου VITT (Vaccine‐induced Immune

Thrombotic Thrombocytopenia). Κατόπιν νέων εξετάσεων, διαπιστώθηκε, επιπλέον, η

παρουσία θρόμβου στην αριστερή κοινή καρωτίδα στο ύψος του διχασμού και στις

15.05.2021, υπεβλήθη σε θρομβεκτομή, λαμβάνοντας, τελικώς, εξιτήριο στις

19.05.2021. Ωστόσο, στις 31.05.2021, εισήχθη, εκ νέου, στο Πανεπιστημιακό Γενικό

Νοσοκομείο Ηρακλείου, λόγω εμφάνισης μακροσκοπικής αιματουρίας, συνεπεία της

λήψης αντιπηκτικής αγωγής για την αντιμετώπιση της θρόμβωσης και παρέμεινε

νοσηλευόμενος έως τις 11.06.2021. Παράλληλα, στις 14.05.2021, υποβλήθηκε στον

Ε.Ο.Φ., από την Επιμελήτρια της Αγγειοχειρουργικής Κλινικής του εν λόγω

Νοσοκομείου, η με στοιχεία GR-GREOF-20213390 κίτρινη κάρτα δήλωσης των

ανεπιθύμητων ενεργειών, που παρουσίασε ο πρώτος ενάγων, μετά τον εμβολιασμό του

με το επίμαχο εμβόλιο. Ακολούθως, στις 20.05 και 25.05.2021, η εθνική Επιτροπή

Φαρμακοεπαγρύπνησης (Ε.ΦΑΡ.) συνεδρίασε εκτάκτως με την Ομάδα Εργασίας του ΕΟΦ

για τα πανδημικά εμβόλια (ΟΕ/ΕΦΑΡ), και κατόπιν αξιολόγησης του περιστατικού του

πρώτου ενάγοντος, εξέδωσε πόρισμα, σύμφωνα με το οποίο η πιθανότητα συσχέτισης

των ανεπιθύμητων ενεργειών, που αυτός εμφάνισε, με τον εμβολιασμό του,

λαμβανομένων υπόψη των σχετικών κριτηρίων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO

causality assessment), ήταν «Certain/ Βεβαία», γεγονός, που συνομολογεί και το

εναγόμενο. Τούτων δοθέντων, ο εμβολιασμός του πρώτου ενάγοντος με την πρώτη δόση

του εμβολίου VAXVERIA κατά του κορονοϊού COVID-19 της εταιρείας AstraZeneca, ναι

μεν είναι νόμιμος, όπως έγινε δεκτό ανωτέρω, αποτελώντας, κατ’ αρχήν,

συνταγματικώς ανεκτό περιορισμό του ατομικού δικαιώματός του στην υγεία, χάριν

προστασίας της δημόσιας υγείας, τελεί, όμως, σε αιτιώδη συνάφεια με την

επελθούσα βλάβη της υγείας του. Προς τούτο δε, δεν απαιτείται η διεξαγωγή

πραγματογνωμοσύνης, διότι τα προσκομισθέντα στοιχεία, ιδίως δε, το ανωτέρω

πόρισμα της αρμόδιας Επιτροπής Φαρμακοεπαγρύπνησης και της Ομάδας Εργασίας του

ΕΟΦ, κρίνονται ως επιστημονικά τεκμηριωμένα και επαρκή για να στηρίξουν την

κρίση του Δικαστηρίου (ΣτΕ 3793/2014, 3362/2013, 1243/2010 κ.ά.). Εξάλλου, η

βλάβη, που επήλθε στην υγεία του πρώτου ενάγοντος είναι υπέρμετρη, λαμβανομένου

υπόψη του στατιστικά μικρού αριθμού περιπτώσεων σοβαρών παρενεργειών από τη

χορήγηση του εν λόγω εμβολίου, η δε υποβολή αυτού σε διαδοχικά χειρουργεία για

την αντιμετώπιση των προκληθεισών θρομβώσεων, υπερβαίνει τα όρια της θυσίας,

στην οποία είναι ανεκτό, από την έννομη τάξη, να υποβάλονται οι πολίτες χάριντου δημοσίου συμφέροντος. Επομένως, το εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο ενέχεται σε

αποζημίωση, κατ’ άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος, ως χρηματική ικανοποίηση για

την αποκατάσταση της ισότητας στα δημόσια βάρη, η οποία διαταράχθηκε με την ως

άνω υπέρμετρη βλάβη, που υπέστη η υγεία πρώτου ενάγοντος από τη χορήγηση της

πρώτης δόσης του επίμαχου εμβολίου. Τούτο δε, ανεξαρτήτως ότι ο εμβολιασμός

αυτού δεν ήταν υποχρεωτικός, λαμβανομένου, άλλωστε, υπόψη, ότι ο ίδιος δεν

επικαλείται, ούτε προκύπτει από τα στοιχεία της δικογραφίας, ότι ανήκε στο

ιατρικό, παραϊατρικό ή διοικητικό προσωπικό δημόσιας ή ιδιωτικής μονάδας υγείας,

ούτε, βεβαίως, είχε γεννηθεί έως και την 31η.12.1961, κατηγορίες για τις οποίες,

με τα άρθρα 206 και 24 του ν. 4865/2021, αντίστοιχα, προβλέφθηκε υποχρεωτικός

εμβολιασμός, διότι, εν πάση περιπτώσει, αποτέλεσε ισχυρή σύσταση του Υπουργείου

Υγείας και των συναρμόδιων φορέων του εναγομένου, προς όλους τους πολίτες, με

σκοπό την προάσπιση της δημόσιας υγείας και την καταπολέμηση της πανδημίας μέσω

της αύξησης της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού.

16. Επειδή, με τα ανωτέρω δεδομένα, το Δικαστήριο, αναγνωρίζει ότι το εναγόμενο

υπέχει υποχρέωση να καταβάλει στον πρώτο ενάγοντα αποζημίωση για την υλική

ζημία, που έχει υποστεί. Ωστόσο, καθόσον αφορά στα κονδύλια για την αγορά γαζών

και αναπλαστικών κρεμών, ύψους 500,00 ευρώ, τις διενεργηθείσες ιατρικές

εξετάσεις σε ιδιωτικές δομές, ύψους 300,00 ευρώ, τα «τεστ» (κορονοϊού), ύψους

1.200,00 ευρώ και τα έξοδα μετάβασης και επιστροφής στα Νοσοκομεία της

Ιεράπετρας και του Ηρακλείου, ύψους 500,00 ευρώ, ο πρώτος ενάγων, ως έχων το

σχετικό βάρος απόδειξης, δεν έχει προσκομίσει κανένα έγγραφο (ιδίως φορολογικά

παραστατικά), από τα οποία να προκύπτει η καταβολή των σχετικών ποσών και ως εκ

τούτου, τα κονδύλια αυτά απορρίπτονται. Ομοίως, δε, απορρίπτεται το κονδύλι των

1.200,00 ευρώ για τα έξοδα, που επικαλείται ο πρώτος ενάγων ότι κατέβαλε για τη

λήψη βελτιωμένης διατροφής, μετά την έξοδό του από το Νοσοκομείο, διότι

ούτε αποδεικνύεται η αναγκαιότητα λήψης βελτιωμένης τροφής από τα προσκομιζόμενα

ιατρικά έγγραφα (βλ. ΣτΕ 2604/2021, σκ. 12), ούτε μπορεί να συναχθεί από τα

διδάγματα της κοινής πείρας, η αναγκαιότητα αυτή, ενόψει της νόσου από την οποία

επλήγη ο ενάγων. Περαιτέρω, το κονδύλι, που αφορά σε «διάφορα άλλα έξοδα εμφανή

και αφανή», ύψους 1.700,00 ευρώ, απορρίπτεται, προεχόντως, ως αόριστο. Ωστόσο,

αναφορικά με το κονδύλι του κόστους της φαρμακευτικής αγωγής, που έλαβε ο πρώτος

ενάγων, στο πλαίσιο αντιμετώπισης των προκληθέντων, συνεπεία του εμβολιασμού

του, προβλημάτων υγείας, το Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη τα σχετικώς

προσκομιζόμενα στοιχεία και συγκεκριμένα το από 19.05.2021 έντυπο

συνταγογράφησης, από το οποίο προκύπτει πληρωτέο ποσό από τον ασφαλισμένο, ύψους

9,73 ευρώ, το από 11.06.2021 έντυπο συνταγογράφησης, από το οποίο προκύπτει

πληρωτέο ποσό από τον ασφαλισμένο, ύψους 110,39 ευρώ και τα από 08.07.2021,

09.08.2021 και 09.09.2021 έντυπα άυλης συνταγογράφησης, από τα οποία προκύπτει

πληρωτέο ποσό από τον ασφαλισμένο, ύψους 100,80 ευρώ, για έκαστη εκ των τριών

αυτών συνταγογραφήσεων, κρίνει ότι ο πρώτος ενάγων, πράγματι, δαπάνησε, για την

ως άνω αιτία, το συνολικό ποσό των τετρακοσίων είκοσι δύο ευρώ και πενήντα δύο

λεπτών (422,52 ευρώ) και ως εκ τούτου, κατά το μέρος αυτό, η αγωγή πρέπει να

γίνει δεκτή, κατά μερική αποδοχή του σχετικού αγωγικού κονδυλίου ως βάσιμου.

17. Επειδή, περαιτέρω, αναφορικά με τον προσδιορισμό του ύψους της χρηματικής

ικανοποίησης του πρώτου ενάγοντος, συνεκτιμώντας όλα τα ανωτέρω νομικά και

πραγματικά δεδομένα και λαμβάνοντας, ιδίως, υπόψη την ηλικία του, κατά το χρόνο,

που ασθένησε (35 ετών), το γεγονός ότι μέχρι τον εμβολιασμό του, στις

30.03.2006, ήταν απόλυτα υγιής (ελεύθερο ατομικό αναμνηστικό) και στη συνέχεια

παρουσίασε σοβαρά προβλήματα υγείας, ως εκδήλωση στατιστικώς σπάνιων

ανεπιθύμητων ενεργειών από τη χορήγηση του επίμαχου εμβολίου και για τα οποία

χρειάστηκε να υποβληθεί σε δύο (2) χειρουργικές επεμβάσεις, να νοσηλευτεί δύο

(2) φόρες στο Νοσοκομείο και να ακολουθήσει συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή,

ακόμη δε, την έλλειψη οιασδήποτε μορφής υπαιτιότητάς του, αλλά και την έντονη

σωματική και ψυχική ταλαιπωρία του, το Δικαστήριο κρίνει ότι αυτός δικαιούται,

ως εύλογη χρηματική ικανοποίηση για την αποκατάσταση της ηθικής του βλάβης, το

ποσό των τριάντα χιλιάδων (30.000,00) ευρώ.

18. Επειδή, κατ’ ακολουθία, πρέπει να γίνει, εν μέρει, δεκτή η αγωγή και να

αναγνωριστεί η υποχρέωση του εναγομένου να καταβάλει στον πρώτο ενάγοντα τοσυνολικό ποσό των τριάντα χιλιάδων τετρακοσίων είκοσι δύο ευρώ και πενήντα δύο

λεπτών (30.422,52 ευρώ, ήτοι 422,52 ως περιουσιακή ζημία και 30.000,00 ευρώ ως

χρηματική ικανοποίηση για την αποκατάσταση της ηθικής του βλάβης), νομιμοτόκως,

από την επίδοση της αγωγής σε αυτό στις 04.01.2022 (βλ. την υπ’ αριθ.

9065Ε/04.01.2022 έκθεση επίδοσης του Δικαστικού Επιμελητή της Περιφέρειας του

Εφετείου Πειραιώς, Δημήτριου Μητραλέξη) έως την πλήρη εξόφληση. Τέλος, ενόψει

της εν μέρει νίκης και ήττας των διαδίκων, πρέπει να συμψηφιστούν μεταξύ τους τα

δικαστικά έξοδα (άρθρο 275 παρ. 1 του Κ.Δ.Δ.).

ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ

Απορρίπτει την αγωγή ως απαράδεκτη για τον δεύτερο ενάγοντα.

Δέχεται εν μέρει την αγωγή για τον πρώτο ενάγοντα.

Αναγνωρίζει την υποχρέωση του εναγόμενου να καταβάλει στον πρώτο ενάγοντα το

συνολικό ποσό των τριάντα χιλιάδων τετρακοσίων είκοσι δύο ευρώ και πενήντα δύο

λεπτών (30.422,52 ευρώ), νομιμοτόκως, από την επίδοση της αγωγής σε αυτό στις

04.01.2022 έως την πλήρη εξόφληση.

Η διάσκεψη του Δικαστηρίου έγινε στην Αθήνα στις 10 Απριλίου 2025 και η απόφαση

δημοσιεύθηκε στον ίδιο τόπο κατά την έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο

του Δικαστηρίου της 17ης Απριλίου 2025.

Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ

Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

2/ Αριθμός απόφασης: 4202 /2025

Εθνικός Αριθμός Υπόθεσης: 2022032322

Αριθ. εισαγωγής: ΑΓ 4515/2022

ΤΟ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΜΗΜΑ 18Ο

ΤΡΙΜΕΛΕΣ

Σ υ ν ε δ ρ ί α σ ε δημόσια στο ακροατήριό του, στις 29 Ιανουαρίου 2025, με

δικαστές τη Ζαφειρούλα Ρουβέλλα, Πρόεδρο Πρωτοδικών Δ.Δ. και τις Πρωτοδίκες

Δ.Δ., Βασιλική Σακελλαρίου και Ευαγγελία Παυλίδου (εισηγήτρια) και γραμματέα την

Ειρήνη Χατζηλία, δικαστική υπάλληλο.

Γ ι α να δικάσει την αγωγή, με ημερομηνία καταθέσεως 22.7.2022,

τ ο υ ……., ο οποίος παρέστη διά του πληρεξούσιού του δικηγόρου, Φώτιου Πανταζή,

κ α τ ά του Ελληνικού Δημοσίου, νομίμως εκπροσωπούμενου από τον Υπουργό Εθνικής

Οικονομίας και Οικονομικών, που λογίζεται ότι παρέστη με την, κατατεθείσα στις

23.1.2025, δήλωση, κατ’ άρθρο 133 παρ. 2 του ΚΔΔ, της Δικαστικής Πληρεξούσιας Α΄

του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ), Άννας Κωστοπούλου.

Κατά τη συζήτηση, ο δικηγόρος του ενάγοντος που παρέστη ανέπτυξε τους

ισχυρισμούς του και ζήτησε τα αναφερόμενα στα πρακτικά, μεταξύ των οποίων τη

μετατροπή του αιτήματος της αγωγής από καταψηφιστικό σε έντοκο αναγνωριστικό,

καθώς και τον περιορισμό του από το αρχικώς ζητούμενο ποσό, συνολικού ύψους

472.995,26 ευρώ σε αυτό των 461.835,26 ευρώ.

Μετά από τη συνεδρίαση, το Δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη .

Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα

Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν ν ό μ ο:

1. Επειδή, με την κρινόμενη αγωγή, όπως το αρχικό καταψηφιστικό της αίτημα έχει

μετατραπεί, εγκύρως, σε έντοκο αναγνωριστικό, με την ανωτέρω προφορική δήλωση

του πληρεξούσιου δικηγόρου του ενάγοντος στο ακροατήριο, ζητείται, παραδεκτώς,

να αναγνωρισθεί, με απόφαση κηρυσσόμενη προσωρινώς εκτελεστή, η υποχρέωση του

εναγόμενου, Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει σε αυτόν το συνολικό ποσό των

461.835,26 ευρώ, κατά περιορισμό, με την ίδια προφορική δήλωση, του αρχικού του

αιτήματος, συνολικού ύψους 472.995,26 ευρώ. Το ποσό αυτό, με τους νόμιμους

τόκους από την επομένη της επιδόσεως της αγωγής, ζητείται βάσει του άρθρου 105

του Εισαγωγικού Νόμου του, κυρωθέντος με το π.δ. 456/1984 (Α΄ 164), Αστικού

Κώδικα (ΕισΝΑΚ), ή, επικουρικώς, κατά τη διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 4 του

Συντάγματος, για την ευθύνη από νόμιμες πράξεις, ως αποζημίωση για την

αποκατάσταση της υλικής ζημίας και της, κατ’ άρθρο 932 του ΑΚ, ηθικής βλάβης που

ο ενάγων ισχυρίζεται ότι έχει υποστεί από παρενέργειες, μετά από τον προληπτικό

του εμβολιασμό έναντι του ιού «COVID- 19», με το εμβόλιο «Astra Zeneca», στις

20.4.2021.

2. Επειδή, σύμφωνα με το άρθρο 105 του προαναφερθέντος ΕισΝΑΚ: «Για παράνομες

πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας

εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η

πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του

γενικού συμφέροντος […]». Περαιτέρω, κατά το άρθρο 932 του ΑΚ: «Σε περίπτωσηαδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το

δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση

λόγω ηθικής βλάβης. Αυτό ισχύει ιδίως για εκείνον που έπαθε προσβολή της υγείας

[…] του […]».

3. Επειδή, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, για τη στοιχειοθέτηση

αποζημιωτικής ευθύνης, κατ’ εφαρμογή του προεκτεθέντος άρθρου 105 του ΕισΝΑΚ,

απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικώς όλες οι τασσόμενες προϋποθέσεις, ήτοι

παράνομη πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια ή παράλειψή της, ζημία, καθώς και

αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της εν λόγω παρανομίας και της επελθούσας ζημίας.

Ειδικότερα, ευθύνη προς αποζημίωση, κατά το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ, γεννάται όχι

μόνον από την έκδοση μη νόμιμης διοικητικής πράξεως ή την παράλειψη εκδόσεώς

της, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή από

παραλείψεις οφειλόμενων ενεργειών τους, που συνάπτονται με την οργάνωση και

λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών, εφόσον αυτές αντίκεινται σε συγκεκριμένες

διατάξεις νόμου ή συνιστούν παράλειψη των ιδιαίτερων καθηκόντων και υποχρεώσεων

που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία, κατά την κείμενη, εν γένει,

νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και την αρχή της καλής πίστεως (βλ.

ΔΕφΑθ 2604/2023, 1193/2007, ΔΕφΘεσ 1534/2024, 151/2009). Κατά τα λοιπά, αιτιώδης

σύνδεσμος υφίσταται όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η διαγνωσθείσα ως

παράνομη πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια ή παράλειψή της εκ μέρους οργάνου

του Δημοσίου είναι επαρκώς ικανή (πρόσφορη) και μπορεί αντικειμενικά, κατά τη

συνήθη και κανονική πορεία των πραγμάτων και χωρίς τη μεσολάβηση άλλου

περιστατικού, να επιφέρει τη ζημία και την επέφερε στη συγκεκριμένη περίπτωση

(πρβλ. ΣτΕ 1929/2024, 1002/2024, 2776/2016, 3124/2011).

4. Επειδή, ακόμη, το άρθρο 4 του Συντάγματος, στην πέμπτη του παράγραφο, ορίζει

τα εξής: «Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη,

ανάλογα με τις δυνάμεις τους». Κατά την έννοια δε της εν λόγω συνταγματικής

διατάξεως και όπως έχει κριθεί και με τις υπ’ αριθ. 1762, 1763 και 1764/2023

αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, επί νομοθετικής

προβλέψεως εμβολιασμού του πληθυσμού, η εμφάνιση, σε στατιστικώς πολύ μικρό

αριθμό περιπτώσεων, σοβαρών παρενεργειών ορισμένων εμβολίων είναι ανεκτή χάριν

του δημοσίου συμφέροντος, εν όψει και της, κατ’ άρθρο 25 παρ. 4 του Συντάγματος,

αρχής της κοινωνικής αλληλεγγύης, υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι οι σχετικές

νομοθετικές ρυθμίσεις ερείδονται σε έγκυρα και τεκμηριωμένα επιστημονικά

δεδομένα. Και τούτο, ανεξαρτήτως του ότι, όπως κρίθηκε, κατά πλειοψηφία, με τις

ίδιες αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου Επικρατείας, είναι δυνατόν, εν

όψει του ανωτέρω άρθρου 4 παρ. 5 του Συντάγματος, με το οποίο κατοχυρώνεται η

ισότητα των πολιτών στα δημόσια βάρη, να συντρέχει περίπτωση αποζημιώσεως των εν

λόγω παθόντων για ζημία που προκλήθηκε όχι από παράνομη, αλλά από νόμιμη

ενέργεια του Δημοσίου. Και αυτό διότι, στις περιπτώσεις αυτές, η τυχόν

προκαλούμενη από τον εμβολιασμό βλάβη υπερβαίνει για τον παθόντα το ανωτέρω,

εύλογο όριο ανοχής και αλληλεγγύης, το οποίο το Κράτος δικαιούται να αξιώνει από

αυτόν, χάριν του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου (βλ. ΣτΕ Ολομ. 1762/2023,

σκ. 29, 1763/2023, σκ. 24, 1764/2023, σκ. 22). Ειδικότερα, σε περίπτωση που,

συνεπεία της συνταγματικώς θεμιτής και νόμιμης πραγματοποιήσεως εμβολιασμού,

επέλθει ευθέως βλάβη της υγείας προσώπου, δηλαδή βλάβη μη οφειλόμενη σε

παρεμβαλλόμενη παράνομη πράξη ή παράλειψη, όπως λ.χ. με τη χορήγηση

ελαττωματικού ή ακατάλληλου σκευάσματος ή λόγω πλημμελειών κατά τη διενέργεια

του εμβολιασμού, ανακύπτει ευθύνη του Κράτους προς εύλογη, μόνον, αποκατάσταση

της ζημίας του παθόντος, υπό την έννοια της εύλογης αποκαταστάσεως τόσο τυχόν

υλικής του ζημίας όσο και της ηθικής του βλάβης, κατ’ ανάλογη εφαρμογή του

άρθρου 932 του ΑΚ. Τούτο λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι στην περίπτωση αυτή η

προκαλούμενη από την πραγματοποίηση του εμβολιασμού βλάβη, συνιστά υπέρμετρη

θυσία για τον παθόντα, χάριν του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου (βλ. ΣτΕ

622/2021, σκ. 13, ΔΕφΑθ 1390/2022).

5. Επειδή, εξ άλλου, ο ν. 4764/2020 (Α΄ 256), με τίτλο: «Ρυθμίσεις για την

προστασία της δημόσιας υγείας από τις συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού

COVID-19 […] και άλλες κατεπείγουσες διατάξεις», στο άρθρο 51, για την

«Αδειοδότηση και διάθεση εμβολίων κατά του κορωνοϊού COVID-19 στη Χώρα»,προέβλεψε τα εξής: «1. Για το χρονικό διάστημα μέχρι την 30η.6.2021 και προς τον

σκοπό του περιορισμού της διάδοσης του κορωνοϊού COVID-19, εμβόλια για τα οποία

η Ελλάδα συμμετέχει στον κοινό μηχανισμό προμηθειών εμβολίων κατά του κορωνοϊού

COVID-19 της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά τη χορήγηση άδειας κυκλοφορίας τους από τον

Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ), σύμφωνα με τη διαδικασία του Κανονισμού ΕΚ

726/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31ης Μαρτίου 2004

για τη θέσπιση κοινοτικών διαδικασιών χορήγησης άδειας και εποπτείας όσον αφορά

τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη και για κτηνιατρική χρήση και για τη

σύσταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, δύνανται να κυκλοφορούν στην Ελλάδα και

να διατίθενται αποκλειστικά και μόνο με επιμέλεια των αρχών του άρθρου 54 προς

τον σκοπό του εμβολιασμού των πολιτών, κατά παρέκκλιση κάθε αντίθετης διάταξης.

2. Με απόφαση του Υπουργού Υγείας, που εκδίδεται μετά από εισήγηση του Εθνικού

Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ), εξειδικεύονται οι όροι και οι προϋποθέσεις ασφαλούς

κυκλοφορίας των εμβολίων κατά του κορωνοϊού COVID-19 στην Ελλάδα, με επιμέλεια

και υπό τον συντονισμό των αρχών του άρθρου 54 και η διαδικασία και οι

προϋποθέσεις διάθεσής τους στα εμβολιαστικά κέντρα προς κάλυψη των αναγκών

εμβολιασμού των πολιτών». Ακολούθως, κατά το αμέσως επόμενο άρθρο 52 του ίδιου

νόμου, για το «Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID-19»: «1.

Από τη δημοσίευση του παρόντος τίθεται σε ισχύ Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών κατά

του κορωνοϊού COVID-19. Τα εμβόλια που εντάσσονται στο Εθνικό Πρόγραμμα

Εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID-19 πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες

προϋποθέσεις: α) να έχουν λάβει προηγούμενη άδεια ή έγκριση κυκλοφορίας από τον

Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και β) να υπάρχει θετική εισήγηση ένταξής τους στο

Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού κατά του κορωνοϊού COVID-19 από την Εθνική Επιτροπή

Εμβολιασμών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Ποιότητας Ζωής του

Υπουργείου Υγείας. 2. […] 3. […] 4. Στους πολίτες που προσέρχονται σε

εμβολιαστικό κέντρο χορηγείται ιατρική εντολή από τον επιβλέποντα ιατρό, που

υπογράφεται και από τον εμβολιαζόμενο, αφού προηγουμένως ληφθεί σύντομο ιατρικό

ιστορικό για τη διενέργεια του εμβολιασμού και εκδίδεται εντός της ίδιας ημέρας

συνταγή στο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης […]».

6. Επειδή, κατ’ επίκληση των εξουσιοδοτικών διατάξεων της δεύτερης παραγράφου

του άρθρου 51 του ανωτέρω ν. 4764/2020, εκδόθηκε η υπ’ αριθ.

Γ.Π.οικ.75769/6.12.2021 (Β΄ 5825/14.12.2021) κοινή απόφαση των Υπουργών Εργασίας

και Κοινωνικών Υποθέσεων- Υγείας- Εσωτερικών- Μετανάστευσης και Ασύλου- Ψηφιακής

Διακυβέρνησης και Επικρατείας, με τίτλο: «Ειδικότερα θέματα εφαρμογής της

διαδικασίας εμβολιασμού ευάλωτων προσώπων κατά του κορωνοϊού COVID- 19 από

Φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών και Δημοτικά Ιατρεία». Συγκεκριμένα, στο άρθρο

3 της εν λόγω ΚΥΑ, για τις «Προϋποθέσεις και Διαδικασία Διενέργειας

Εμβολιασμού», προβλέπεται ότι: «1. Οι Δικαιούμενοι Φορείς συμμετέχουν σε ειδική

εκπαίδευση που συντονίζεται από τη Γενική Γραμματεία Πρωτοβάθμιας Υγείας,

προκειμένου να ενταχθούν στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού

COVID- 19 για τον εμβολιασμό του πληθυσμού, σύμφωνα με τους κανόνες επιμέλειας

της ιατρικής επιστήμης και το διατιθέμενο αναλυτικό εγχειρίδιο εμβολιασμού κατά

του κορωνοϊού COVID- 19 της Επιτροπής Εμβολιασμών. Ιδίως, ευθύνονται για την

τήρηση των κανόνων ορθής παραλαβής, διάθεσης και φύλαξης των εμβολίων […]. 2.

[…] 3. Κατά τη διενέργεια των εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID- 19, το

ιατρονοσηλευτικό προσωπικό των Δικαιούμενων Φορέων επιβεβαιώνει την ταυτότητα

του φυσικού προσώπου και ελέγχει τις λοιπές διαδικαστικές προϋποθέσεις

εμβολιασμού. Ο ιατρός ακολουθεί την προβλεπόμενη διαδικασία για τη λήψη του

ιατρικού ιστορικού, την καταχώριση των αναγκαίων στοιχείων των εμβολιασθέντων

στο ηλεκτρονικό σύστημα και την ενημέρωση του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών κατά

του κορωνοϊού COVID- 19. 4. Οι Δικαιούμενοι Φορείς και το ιατρονοσηλευτικό

προσωπικό τους δεν φέρουν ευθύνη για την πρόκληση τυχόν γνωστών ή άγνωστων

παρενεργειών από τη διενέργεια του εμβολίου κορωνοϊού COVID- 19 στα φυσικά

πρόσωπα που εμβολιάζουν στο πλαίσιο της παρούσης, τηρούν δε απαρέγκλιτα τις

υποχρεώσεις που απορρέουν από την υφιστάμενη νομοθεσία περί φαρμακοεπαγρύπνησης.

Το Ελληνικό Δημόσιο είναι υπεύθυνο για τυχόν αστικές αξιώσεις από την εμφάνιση

παρενεργειών σε εμβολιασθέντες σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία και ιδίως

σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 2 και 4 του Συντάγματος […]».

7. Επειδή, περαιτέρω, όπως έχει κριθεί με τις ίδιες ως άνω υπ’ αριθ. 1762, 1763και 1764/2023 αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, με

εκτελεστικές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχαν λάβει άδεια κυκλοφορίας,

υπό αίρεση, ύστερα από γνώμη του EMA [European Medicines Agency], με τη

διαδικασία και τις προϋποθέσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις των

Κανονισμών 762/2004 (L 120) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της 31ης

Μαρτίου 2004 και 507/2006 (L 92) της Επιτροπής της 29ης Μαρτίου 2006, τα εμβόλια

των «Pfizer» (C 447/24.12.2020 και ήδη «Comirnaty»), «Moderna» (C 6/8.1.2021 και

ήδη «Spikevax»), «Astra Zeneca» (C 32/29.1.2021 και ήδη «Vaxzevria») και

«Johnson & Johnson» (COVID-19 και ήδη «Vaccine Janssen»). Ειδικότερα, ο

Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων είχε προβεί, σύμφωνα με τις διατάξεις των

προαναφερόμενων Κανονισμών, σε αυστηρό έλεγχο των παραπάνω εμβολίων κατά του

κορωνοϊού COVID- 19, χωρίς να παραλειφθεί καμία από τις φάσεις επαληθεύσεως της

αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας που απαιτούνται για την αδειοδότηση ενός

φαρμάκου, με σκοπό να εγγυηθεί ότι αυτά ανταποκρίνονται στα ευρωπαϊκά πρότυπα

ασφάλειας, αποτελεσματικότητας και ποιότητας και ότι είναι παρασκευασμένα και

ελεγμένα σε πιστοποιημένα εργαστήρια. Οι δε άδειες κυκλοφορίας υπό αίρεση, που

τα εγκεκριμένα εμβόλια αυτά έλαβαν, βάσει της διαγραφόμενης από τις ανωτέρω

διατάξεις διαδικασίας- που, μάλιστα, δεν επινοήθηκε ad hoc για την αντιμετώπιση

της επιδημικής εξάρσεως του κορωνοϊού COVID- 19- τελούν υπό καθεστώς αυστηρών

εγγυήσεων, συνδεόμενες με συγκεκριμένες υποχρεώσεις των κατόχων τους και δεν

είναι ούτε προσωρινές ούτε άδειες χρήσεως έκτακτης ανάγκης (άδειες μη

εγκεκριμένων εμβολίων), οι οποίες χορηγούνται όταν δεν έχουν υποβληθεί εκτενή

προκλινικά ή φαρμακευτικά δεδομένα, αλλά χορηγούνται, όπως και, εν προκειμένω,

συνέβη, όταν υπάρχουν επαρκή, αλλά όχι εκτενή κλινικά δεδομένα, υπό τις

ακόλουθες τέσσερεις αυστηρές προϋποθέσεις, ήτοι ότι: α) η σχέση κινδύνου-

οφέλους του φαρμάκου είναι θετική, β) ο αιτών την άδεια θα υποβάλει εκτενή

κλινικά στοιχεία, γ) καλύπτονται ανικανοποίητες ιατρικές ανάγκες και δ) το

όφελος για τη δημόσια υγεία από την άμεση διάθεση στην αγορά του συγκεκριμένου

φαρμάκου υπερτερεί του κινδύνου που οφείλεται στο ότι απαιτούνται συμπληρωματικά

στοιχεία (βλ. άρθρο 4 του Κανονισμού 507/2006). Επομένως, τα εμβόλια αυτά δεν

είναι πειραματικά ή δοκιμαστικά (βλ. ΣτΕ Ολομ. 1762/2023, σκ. 21, 1763/2023, σκ.

20, 1764/2023, σκ. 18, πρβλ. Conseil d’État, απόφαση 455623/30.8.2021).

8. Επειδή, ακόμη, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων και όπως έχει κριθεί,

κατά πλειοψηφία, με την υπ’ αριθ. 1400/2022 απόφαση της Ολομέλειας του

Συμβουλίου της Επικρατείας, σε μία επείγουσα φάση εκθετικής αυξήσεως των σοβαρών

λοιμώξεων και των θανάτων, η χρήση ενός νέου εμβολίου θα έπρεπε να αναβάλλεται

αδικαιολόγητα για απροσδιόριστα μεγάλο χρονικό διάστημα, προκειμένου, αφού

διενεργηθούν όλες οι πιθανές κλινικές δοκιμές και συμπληρωθούν τα ελλείποντα

στοιχεία, να αποτραπεί ο κίνδυνος ανεπιθύμητων παρενεργειών, παρόλο που όλα τα

εμβόλια, όπως και όλα τα φάρμακα, εν γένει, δεν είναι εντελώς ακίνδυνα. Τούτο,

ενώ η νόσος θα συνέχιζε να προκαλεί σοβαρή βλάβη της υγείας ή και τον θάνατο

ακόμη ασθενών, χωρίς πιθανότητα για ανάσχεσή της, αν και, βάσει μη εκτενών

κλινικών δεδομένων, η χρήση του εμβολίου θα είχε πολλά περισσότερα οφέλη παρά

κινδύνους. Εξ άλλου, ναι μεν σε περιπτώσεις ελλείψεως απόλυτης βεβαιότητας ως

προς την ανυπαρξία μακροπρόθεσμων κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία, συνδεόμενων

με τη χρήση ενός νέου εμβολίου, η αρχή της προφυλάξεως θα απαιτούσε να

απαγορευθεί η χρήση του -όχι μόνον η υποχρεωτική, αλλά και η οικειοθελής- σε

καταστάσεις, όμως, έκτακτης ανάγκης, λόγω πιεστικών και μη αναβαλλόμενων αναγκών

προστασίας της δημόσιας υγείας από την εμφάνιση νέου μολυσματικού και

υπερμεταδοτικού ιού, που προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας, ακόμα και τον

θάνατο, όπως συνέβη στην κατάσταση της πανδημίας του ιού COVID- 19, η αρχή της

προφυλάξεως λειτουργεί με αντίστροφο τρόπο σε σχέση με τον συνήθη. Ειδικότερα,

στις περιπτώσεις αυτές, η εν λόγω αρχή απαιτεί να επιτρέπεται ή και να

επιβάλλεται η χρήση εμβολίων τα οποία, έστω και βάσει μη εκτενών κλινικών

δεδομένων, διασφαλίζουν περισσότερα οφέλη παρά κινδύνους, καθώς ο πιθανός

κίνδυνος ανεπιθύμητης ενέργειας για ένα άτομο, με τη χρήση αυτού του εμβολίου,

είναι πολύ μικρότερος από την πραγματική βλάβη για μια ολόκληρη κοινωνία, στην

οποία δεν χρησιμοποιείται το εμβόλιο (πρβλ. Consiglio di Stato, Sentenza n.

7045/2021). Τούτο δε ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι το ζήτημα αυτό ανήκει, κατ’

αρχήν, στη σφαίρα των δικαστικώς ανέλεγκτων εκτιμήσεων του ουσιαστικού νομοθέτη,

ως προς την επιλογή του καταλληλότερου, σε δεδομένη χρονική στιγμή, μέσου γιατην αντιμετώπιση της πανδημίας (βλ. ΣτΕ Ολομ. 1400/2022, σκ. 20).

9. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση από τα ιστορούμενα στην αγωγή, σε συνδυασμό

και με τα στοιχεία της δικογραφίας, προκύπτει ότι ο ενάγων, γεννηθείς στις

30.12.1978 και πάσχων από πολλαπλή σκλήρυνση κατά πλάκας, αναφερόμενη από την

ηλικία των 14 ετών, στις 20.4.2021 και περί ώρα 14.12 μ.μ., εμβολιάσθηκε στο

Τοπικό Ιατρείο (ΤΙ) Χολαργού, με την πρώτη δόση του εμβολίου «Astra Zeneca»

έναντι του κορωνοϊού COVID- 19. Ωστόσο, περίπου δύο εβδομάδες μετά από τον εν

λόγω εμβολιασμό του και, συγκεκριμένα, τη Δευτέρα του Πάσχα, 3.5.2021, ο ίδιος

προσήλθε στο εφημερεύον Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς», όπου, αρχικά,

εισήχθη στη Β΄ Παθολογική Κλινική και, εν συνεχεία, διεκομίσθη εσωτερικά στο

Νευρολογικό Τμήμα (σχετ. η από 19.11.2024 ιατρική έκθεση νοσηλείας). Εκεί,

σύμφωνα με το από 4.5.2021 χειρόγραφο ενημερωτικό σημείωμα της Νευρολόγου,

Επιμελητού Α΄, Στυλιανής Μαρούση, ο ασθενής διασωληνώθηκε το βράδυ, περί τις

23.00 μ.μ., της ίδιας ημέρας, ενώ, περί τη μία τα ξημερώματα, εισήχθη στη Μονάδα

Αυξημένης Φροντίδας (ΜΑΦ) του εν λόγω Νοσοκομείου. Ελλείψει, ωστόσο, κατά τους

ισχυρισμούς του ενάγοντος, κλίνης στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) του

Νοσοκομείου αυτού, ο ασθενής, την επομένη, 4.5.2021, έλαβε το υπ’ αριθ.

Δ2/132/4.5.2021 εξιτήριο, με διάγνωση «Σύνδρομο Guillain- Barre Οξεία (Μετά-)

Λοιμώδης Πολυνευρίτιδα» και διακομίσθηκε στο ιδιωτικό νοσοκομείο «Ευρωκλινική»,

όπου και συνέχισε τη νοσηλεία του για ένα (1) μήνα, χωρίς, πάντως, να

προσκομίζεται κανένα στοιχείο για όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της νοσηλείας

του αυτής. Εν συνεχεία, στις 9.6.2021, ο ενάγων εισήχθη στο Γενικό και

Ογκολογικό Νοσοκομείο Κηφισιάς «Οι Άγιοι Ανάργυροι», όπου και, σύμφωνα με το από

17.9.2021 εξιτήριο της Διευθύντριας της Νευρολογικής του Κλινικής, Μαρίας

Μαλτέζου, νοσηλεύθηκε, με «οξεία διάχυτη εγκεφαλίτιδα μετά από ανοσοποίηση ή

εμβολιασμό (εγκεφαλομυελίτιδα)», για χρονικό διάστημα εκατό (100) ημερών, ήτοι

έως τις 17.9.2021, οπότε και κρίθηκε σκόπιμη η μεταφορά του σε κέντρο

αποκαταστάσεως. Ακολούθησε, πάντως και νέα νοσηλεία του ενάγοντος στο ίδιο ως

άνω Νοσοκομείο «Οι Άγιοι Ανάργυροι», όπου αυτός εισήχθη, στις 5.4.2022, πάσχων,

σύμφωνα με το υπ’ αριθ. πρωτ. 10740/8.6.2022 πιστοποιητικό της ίδιας ως άνω

Διευθύντριας της Νευρολογικής του Κλινικής, από «τετραπάρεση, γαστροστομία,

τραχειοστομία, συνεπεία διάσπαρτης εγκεφαλομυελίτιδας από εμβόλιο COVID- 19».

Προς βελτίωση δε της κινητικότητάς του, με την υπ’ αριθ. πρωτ. 9625/24.5.2022

ιατρική βεβαίωση- γνωμάτευση της ίδιας Διευθύντριας, κρίθηκε σκόπιμη η εκ νέου

παραμονή του σε κέντρο αποκαταστάσεως, έως τις 16.9.2022. Ήδη, ωστόσο, με την

κρινόμενη από 22.7.2022 αγωγή του, όπως αυτή αναπτύσσεται, περαιτέρω, στο από

3.2.2025 παραδεκτώς κατατεθέν υπόμνημά του και στο από 6.2.2025 συμπληρωματικό

του υπόμνημα, ο ενάγων ζητεί το αναφερόμενο στην πρώτη σκέψη ποσό, ύψους

461.835,26 ευρώ, κατόπιν περιορισμού του αρχικού του αιτήματος, συνολικού ύψους

472.995,26 ευρώ, το οποίο αναλύεται, ειδικότερα, στα εξής κονδύλια: α) 400.000

ευρώ, ως χρηματική ικανοποίηση, κατ’ άρθρο 932 του ΑΚ, για την ηθική του βλάβη

και, συγκεκριμένα, για την προσβολή της υγείας του συνεπεία του εμβολιασμού του,

β) 39.200 ευρώ, κατά περιορισμό του αρχικού του κονδυλίου, ύψους 50.360 ευρώ,

για τη δαπάνη της παραμονής του σε κέντρο αποκαταστάσεως, επί έντεκα (11), εν

τέλει, μήνες, γ) 1.157,38 ευρώ, για λοιπές ιατρικές δαπάνες του προς αγορά

επιθεμάτων υδροτριχοειδικής απορροφήσεως, κανίστρου και σπόγγων και δ) 21.477,88

ευρώ, για διαφυγόντα κέρδη από την απώλεια, κατά τη διάρκεια της ασθένειάς του,

εισοδημάτων από την εργασία του ως αναλυτής του Τμήματος Πληροφορικής της

εταιρείας «INTRACOM ΑΕ», αφαιρουμένων των ποσών που ο ίδιος έλαβε ως επίδομα

ασθενείας από τον Ηλεκτρονικό Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e- ΕΦΚΑ) και

ανέρχονται, κατά τους υπολογισμούς του, σε 4.332,10 ευρώ, για το έτος 2021 και

σε 2.204,25 ευρώ, για το επόμενο έτος, 2022.

10. Επειδή, προς απόδειξη των ισχυρισμών της αγωγής του, ο ενάγων, εκτός των ήδη

αναφερθέντων, στις 26.11.2024, προσκόμισε, μεταξύ άλλων, τα εξής: α) την υπ’

αριθ. 9233Β΄/8.9.2022 έκθεση της δικαστικής επιμελήτριας του Εφετείου Αθηνών,

Ιωάννας Μπάρμπα, για την επίδοση αντιγράφου της στο εναγόμενο, Ελληνικό Δημόσιο,

β) την από 26.6.2021 εκτίμηση των απεικονιστικών του εξετάσεων από τον

ακτινολόγο, Σ.Β. Λάχανη, χωρίς λοιπές ενδείξεις για τον φορέα προελεύσεως της εν

λόγω γνωματεύσεως, γ) αποδείξεις παροχής υπηρεσιών από το Κέντρο Αποθεραπείας

και Αποκαταστάσεως «Attica», για το χρονικό διάστημα από τον Σεπτέμβριο του 2021έως και τον Ιούνιο του 2022, δ) αποδεικτικά από την τράπεζα «Alpha Bank», για

την καταβολή από τη Μαρία Χουχουλή, των σχετικών ποσών, συνολικού ύψους 37.871

ευρώ (3.720 ευρώ επί 9 καταβολές+ 2.000 ευρώ + 849 ευρώ+ 1.542 ευρώ), ε) την από

11.4.2022 υπεύθυνη δήλωση του εργοδότη του ενάγοντος, ήτοι της εταιρείας

«INTRACOM TELECOM», για τη διακοπή της απασχολήσεως του εν λόγω εργαζόμενου,

λόγω ασθενείας του, από τις 17.3.2022 έως και τις 16.6.2022, στ) την υπ’ αριθ.

πρωτ. 075/2022/1810/15.4.2022 απόφαση του Διευθυντή της Τοπικής Διεύθυνσης

Ανατολικής Αττικής του Ενιαίου Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), για τη

χορήγηση στον ενάγοντα, λόγω ανικανότητάς του για εργασία, επιδόματος ασθενείας,

ύψους 2.645,10 ευρώ, ζ) εκκαθαριστικά σημειώματα από τη ΔΟΥ Κορωπίου με τα

εισοδήματα του ίδιου, κατά τα φορολογικά έτη 2020 και 2021, με τις αποδοχές του,

που περιλαμβάνουν, για το πρώτο φορολογικό έτος 2020, τακτικές αποδοχές από τον

ανωτέρω εργοδότη του, ακαθάριστου ύψους 22.356,19 ευρώ, αποδοχές από τον e-

ΕΦΚΑ, ύψους 191,88 ευρώ και εξωϊδρυματικό επίδομα, ύψους 8.616,30 ευρώ, ενώ, για

το επόμενο φορολογικό έτος 2021, τα ποσά αυτά ανέρχονται σε 10.621,49 ευρώ,

1.246,15 ευρώ και 10.182,90 ευρώ, αντίστοιχα, η) τις υπ’ αριθ. Ο-31027/5.4.2022,

Α-103285/11.5.2022 και Α-103352/26.5.2022 αποδείξεις λιανικής πωλήσεως της

εταιρείας υγειονομικού υλικού «gcp med Γενική Χημικών», για την αγορά

υγειονομικού υλικού, συμπεριλαμβανομένων επιθεμάτων υδροτριχοειδικής

απορροφήσεως, κανίστρων και σπόγγων, αξίας 296,49 ευρώ, 282,20 ευρώ και 282,20

ευρώ, αντίστοιχα, θ) την από 5.2.2021 ανακοίνωση της Εθνικής Επιτροπής

Εμβολιασμών από τον δικτυακό τόπο «emvolio.gov.gr», για τη χορήγηση του εμβολίου

«Astra Zeneca» σε πολίτες ηλικίας έως και 64 ετών και ι) την από 14.6.2021

ανακοίνωση της ίδιας Επιτροπής, για την επικαιροποίηση των ηλικιών στις οποίες

συνιστάται ο εμβολιασμός με το εν λόγω εμβόλιο. Κατά τα λοιπά, την προτεραία της

παρούσας δικασίμου, ο ενάγων προσκόμισε και τρεις σελίδες από επιστημονικές

μελέτες στην αγγλική, που, όμως, δεν αποτελούν νόμιμα αποδεικτικά μέσα και δεν

λαμβάνονται υπ’ όψιν, ελλείψει μεταφράσεώς τους στην ελληνική, κατά τα

προβλεπόμενα στο άρθρο 172 του, κυρωθέντος με τον ν. 2717/1999 (Α΄ 97), Κώδικα

Διοικητικής Δικονομίας (ΚΔΔ).

11. Επειδή, περαιτέρω, μεταξύ των στοιχείων του υπ’ αριθ. πρωτ. ΓΠ ΔΠΑ

4788/28.1.2025 διοικητικού φακέλου του εναγόμενου, Ελληνικού Δημοσίου

περιλαμβάνεται το υπ’ αριθ. πρωτ. ΔΦΜΕ-Ε.4105-4/1/15.11.2024 υπηρεσιακό σημείωμα

του Αναπληρωτή Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Φαρμακευτικών Μελετών και Έρευνας του

Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ), σύμφωνα με το οποίο, στις 6.5.2021, είχε

υποβληθεί στον ΕΟΦ, μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής, κίτρινη κάρτα για το

περιστατικό του ενάγοντος, με πιθανολογούμενη ανεπιθύμητη ενέργεια σύνδρομο

«Guillain Barre», μετά από την πρώτη δόση του εμβολίου «Astra Zeneca». Ωστόσο,

σε ενδιάμεση επικοινωνία με το Νοσοκομείο «Οι Άγιοι Ανάργυροι», ο ΕΟΦ

πληροφορήθηκε ότι είχε τεθεί το ενδεχόμενο άλλης διαγνώσεως, ήτοι προοδευτικής

πολυεστιακής λευκοεγκεφαλοπάθειας (PML), οφειλόμενης στη θεραπεία που ελάμβανε ο

εν λόγω ασθενής για τη νόσο της πολλαπλής σκληρύνσεως. Πάντως, στην τελευταία

ενημέρωση, που έλαβε χώρα στις 31.8.2021, οι υπηρεσίες του ΕΟΦ πληροφορήθηκαν

από την επιστημονικώς υπεύθυνη της Νευρολογικής Κλινικής του αυτού Νοσοκομείου

ότι ο ασθενής ήταν τετραπληγικός, εν ζωή και ότι η ίδια η επιστημονικώς υπεύθυνη

συσχέτιζε την εξ αποκλεισμού διάγνωση (οξεία διάσπαρτη εγκεφαλομυελίτιδα, ADEM)

με τον εμβολιασμό του έναντι της COVID- 19. Ελλείψει, πάντως, αποστολής στον ΕΟΦ

του εκ μέρους του ζητηθέντος ενημερωτικού σημειώματος, στο οποίο να αποτυπώνεται

η τελική διάγνωση (ADEM) του ενάγοντος, η υπηρεσία, έκρινε, αρχικά, στις

7.9.2021, τη σχετική κίτρινη κάρτα «Unassessable» [μη εκτιμήσιμη], λόγω μη

επαρκών στοιχείων. Ωστόσο, επ’ αφορμή της υπό κρίση αγωγής, περιήλθαν σε γνώση

του ΕΟΦ στοιχεία, με το αιτούμενο ιατρικό σημείωμα από το Νοσοκομείο «Οι Άγιοι

Ανάργυροι», οπότε η σχετική κίτρινη κάρτα επαναξιολογήθηκε, στην 9η/2024

συνεδρίαση της Επιτροπής Φαρμακοεπαγρύπνησης (ΕΦΑΡ), που κατέληξε στο πόρισμα

ότι, στην περίπτωση του ενάγοντος, η πιθανότητα συσχετίσεως της ανεπιθύμητης

ενέργειας της οξείας διάσπαρτης εγκεφαλομυελίτιδας (ADEM) με τον εμβολιασμό του

με το εμβόλιο «Astra Zeneca» και ήδη «Vaxzevria» ήταν «Probable» [πιθανή], με

βάση τα σχετικά κριτήρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Στο ίδιο δε

υπηρεσιακό σημείωμα του ΕΟΦ παρατίθεται και πίνακας με τις λοιπές τέσσερις (4)

κίτρινες κάρτες που έχουν υποβληθεί στον Οργανισμό για την ίδια ανεπιθύμητη

ενέργεια της ADEM και αφορούν σε εμβολιασμό προσώπων με το εμβόλιο «Pfizer» καιήδη «Comirnaty». Περαιτέρω, στον ίδιο διοικητικό φάκελο του εναγόμενου Δημοσίου

περιλαμβάνεται και ο υπ’ αριθ. πρωτ. 35371/20.11.2024 φάκελος από το ΓΝΑ «Γ.

Γεννηματάς», με τις εξετάσεις στις οποίες είχε υποβληθεί ο ενάγων κατά τη

νοσηλεία του εκεί, όπως και η από 19.11.2024 ιατρική έκθεση της Διευθύντριας του

Νευρολογικού του Τμήματος, Μαρίας Γρύλλια. Ωστόσο, η τελευταία, όπως και το

αντίστοιχο, από 22.11.2024 ενημερωτικό σημείωμα των Ευδοξίας Τσίγκου και

Αλεξάνδρας Γαβαλά, Πνευμονολόγων- Εντατικολόγων της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας

του Νοσοκομείου «Οι Άγιοι Ανάργυροι», που περιλαμβάνεται στον υπ’ αριθ. πρωτ. ΓΠ

ΔΠΑ 65091/2.12.2024 διοικητικό φάκελο του εν λόγω Νοσοκομείου, δεν αποτελούν

νόμιμα αποδεικτικά μέσα και δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν, ως μεταγενέστερα της υπό

κρίση, από 22.7.2022 αγωγής και συνταχθέντα εν όψει ή επ’ ευκαιρία της παρούσας

δίκης, στο πλαίσιο αποστολής των εκθέσεων απόψεων των Νοσοκομείων όπου οι εν

λόγω ιατροί υπηρετούν (βλ. ΣτΕ 784/2024).

12. Επειδή, με την κρινόμενη αγωγή αποδίδεται στο εναγόμενο, Ελληνικό Δημόσιο η

παρανομία οργάνου του και, συγκεκριμένα, της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, που

επέτρεψε τον εμβολιασμό με το επίμαχο εμβόλιο «Astra Zeneca» προσώπων με την

πάθηση του ενάγοντος, ήτοι πολλαπλή σκλήρυνση, παρά τα περιορισμένα ιατρικά

δεδομένα, αλλά και χωρίς να υφίσταται πλήρως επιβεβαιωμένος κατάλογος των

παρενεργειών του εν λόγω εμβολίου, κατά παράβαση των αρχών για έγκυρα ιατρικά

δεδομένα και για δυνατότητα εξαιρέσεως από τον εμβολιασμό, σε τέτοιες ειδικές

περιπτώσεις. Ωστόσο, η αποδιδόμενη αυτή παρανομία, εν προκειμένω, δεν

στοιχειοθετείται, καθώς, όπως βασίμως προβάλλει και το εναγόμενο Δημόσιο, με το

από 3.2.2025 παραδεκτώς κατατεθέν υπόμνημά του, το εμβόλιο «Astra Zeneca», κατά

τον χρόνο του εμβολιασμού του ενάγοντος, διέθετε κεντρική άδεια κυκλοφορίας, με

απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Συνεπώς, σύμφωνα και με όσα έγιναν δεκτά από

τις υπ’ αριθ. 1762- 4/2023 αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της

Επικρατείας, όπως το σκεπτικό τους παρατίθεται αναλυτικώς στη σκέψη 7 της

παρούσας αποφάσεως, το εμβόλιο αυτό δεν ήταν πειραματικό ή δοκιμαστικό, αλλά

κυκλοφορούσε με βάση την ανωτέρω άδεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής -η οποία δεν

ήταν ούτε προσωρινή ούτε άδεια χρήσεως έκτακτης ανάγκης- μετά από αυστηρό έλεγχο

εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, χωρίς να παραλειφθεί καμία από τις

φάσεις για την επαλήθευση της αποτελεσματικότητας και ασφάλειας, που απαιτούνται

ως προς την αδειοδότηση ενός φαρμάκου, καθώς και υπό καθεστώς αυστηρών

εγγυήσεων, που συνδέονται με συγκεκριμένες υποχρεώσεις των κατόχων του. Μάλιστα,

στην τέταρτη παράγραφο του άρθρου 3 της υπ’ αριθ. Γ.Π.οικ. 75769/6.12.2021 ΚΥΑ,

όπως αυτή παρατίθεται στη σκέψη 6 της παρούσας αποφάσεως, προβλέπεται ρητά, ως

προς τη διενέργεια του εμβολιασμού, η απαρέγκλιτη τήρηση εκ μέρους των

Δικαιούμενων Φορέων των υποχρεώσεων που απορρέουν από την υφιστάμενη νομοθεσία

ως προς την φαρμακοεπαγρύπνηση. Κατά τα λοιπά, όσα αναφέρονται στην αγωγή, για

τη μεταγενέστερη μη κυκλοφορία του εν λόγω εμβολίου, είναι απορριπτέα,

προεχόντως, διότι δεν συνδέονται αιτιωδώς με το ένδικο συμβάν του εμβολιασμού

του ενάγοντος, που είχε λάβει χώρα ήδη από τις 20.4.2021.

13. Επειδή, ακόμη, ο ενάγων αποδίδει στα όργανα του εναγόμενου Ελληνικού

Δημοσίου και την παράνομη παράλειψή τους να τον κατευθύνουν στον εμβολιασμό του

με το σκεύασμα «Pfizer», που, κατά τους ισχυρισμούς του, θα ήταν ασφαλέστερο

στην περίπτωσή του. Επί της αποδιδόμενης αυτής παρανομίας, το Δημόσιο, με το

ίδιο ως άνω, από 3.2.2025 υπόμνημά του, αντιτείνει ότι ο ενάγων, ανήκοντας στην

ευπαθή ομάδα Β΄ της κατηγορίας των πολιτών ηλικίας 31- 59 ετών, είχε δικαίωμα

επιλογής μεταξύ όλων των διαθέσιμων εμβολίων. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, κατά

την κρίση του Δικαστηρίου, η παρανομία αυτή δεν στοιχειοθετείται, καθώς από

κανένα στοιχείο δεν αποδεικνύεται ότι το εμβόλιο «Pfizer» και ήδη «Comirnaty» θα

ήταν ασφαλέστερο για την περίπτωση του ενάγοντος. Αντιθέτως, με βάση τον πίνακα

που επισυνάπτεται στο προεκτεθέν (βλ. σκ. 11 της παρούσας αποφάσεως), υπηρεσιακό

σημείωμα της 15.11.2024 του ΕΟΦ, από τις τέσσερις κίτρινες κάρτες, με

πιθανολογούμενη την ίδια ανεπιθύμητη ενέργεια με αυτήν του ενάγοντος, ήτοι

πιθανολογούμενη οξεία διάσπαρτη εγκεφαλιομυελίτιδα (ADEM), οι λοιπές τρεις

περιπτώσεις, ήτοι πλην αυτής του ενάγοντος που εμβολιάσθηκε με το εμβόλιο «Astra

Zeneca» και ήδη «Vaxzevria», αφορούν σε εμβολιασθέντες με το εμβόλιο «Pfizer»

και ήδη «Comirnaty».14. Επειδή, ακόμη, με την αγωγή αποδίδεται παρανομία και στον ιατρό του Τοπικού

Ιατρείου Χολαργού, όπου διενεργήθηκε ο εμβολιασμός του ενάγοντος και,

συγκεκριμένα, η παράλειψη του εν λόγω ιατρού να αποτρέψει τον εμβολιασμό του

τελευταίου. Ωστόσο, η αποδιδόμενη αυτή παράνομη παράλειψη δεν στοιχειοθετείται,

προεχόντως, λόγω του αναπόδεικτου του σχετικού ισχυρισμού του ενάγοντος, που δεν

προσκομίζει κανένα στοιχείο και, ιδίως, την έντυπη ιατρική εντολή του

επιβλέποντος ιατρού, με την υπογραφή του εν λόγω εμβολιαζόμενου και το ληφθέν

σύντομο ιατρικό ιστορικό, όπως προβλέπεται στην παρ. 4 του προεκτεθέντος άρθρου

51 του ν. 4764/2020. Για τον ίδιο λόγο, δεν αποδεικνύεται ούτε η αποδιδόμενη

παρανομία για τη μη προσήκουσα ενημέρωση του ενάγοντος πριν από τον εμβολιασμό

του.

15. Επειδή, εφόσον δεν στοιχειοθετείται καμία από τις παρανομίες που αποδίδονται

εκ μέρους του ενάγοντος, δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη γένεση

αποζημιωτικής ευθύνης του εναγόμενου Δημοσίου, κατά το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ. Ως

εκ τούτου, ως προς την κύρια αυτή βάση της, η αγωγή είναι απορριπτέα, ως

αβάσιμη.

16. Επειδή, κατά τα λοιπά, με την επικουρική βάση της υπό κρίση αγωγής, κατά το

άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος, ζητείται η διεκδικούμενη αποζημίωση, λόγω της

ευθύνης του Δημοσίου, έστω και για νόμιμες πράξεις των οργάνων του. Επί της

επικουρικής αυτής βάσεως της αγωγής, το Δημόσιο, με το ίδιο ως άνω από 3.2.2025

υπόμνημά του, αντιτείνει ότι δεν υπέχει καμία ευθύνη, καθώς ο εμβολιασμός του

ενάγοντος, λόγω της ηλικίας του, δεν ήταν υποχρεωτικός, αλλά ο ίδιος επέλεξε,

αυτοβούλως, να προβεί σε αυτόν. Ωστόσο, οι ισχυρισμοί αυτοί του εναγόμενου είναι

απορριπτέοι, ως αβάσιμοι, καθώς, όπως ρητά προβλέπεται στο προεκτεθέν άρθρο 3

παρ. 4 εδ. β΄ της υπ’ αριθ. ΓΠοικ.75769/6.12.2021 ΚΥΑ, το Ελληνικό Δημόσιο είναι

υπεύθυνο για τυχόν αξιώσεις από την εμφάνιση παρενεργειών σε εμβολιασθέντες,

σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία και, ιδίως, σύμφωνα με το άρθρο 4 του

Συντάγματος. Ειδικότερα, η πρόκληση σοβαρών παρενεργειών από εμβόλιο,

συγκεκριμένα, έναντι του κορωνοϊού COVID- 19 συνιστά βλάβη ιδιαίτερη και

σπουδαία, που υπερβαίνει για τον παθόντα το εύλογο όριο ανοχής και αλληλεγγύης,

το οποίο δικαιούται να αξιώνει το Κράτος από τους πολίτες, χάριν του γενικού

συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου και της, κατ’ άρθρο 25 παρ. 4 του

Συντάγματος, αρχής της κοινωνικής αλληλεγγύης. Ως εκ τούτου, με βάση και όσα

έγιναν ad hoc δεκτά με τις υπ’ αριθ. 1762- 4/2023 αποφάσεις της Ολομέλειας του

Συμβουλίου της Επικρατείας, όπως το σκεπτικό τους έχει αναλυτικώς εκτεθεί στη

σκέψη 4 της παρούσας αποφάσεως, επί τέτοιας βλάβης, συντρέχει περίπτωση

αποζημιώσεως του παθόντος, με βάση το άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος, για την

ευθύνη του Δημοσίου από νόμιμες ενέργειές του. Υπό τα δεδομένα αυτά, λαμβάνοντας

υπ’ όψιν τις σοβαρές παρενέργειες του ενάγοντος, ήτοι την πρόκληση σε αυτόν

οξείας διάσπαρτης εγκεφαλιομυελίτιδας (ADEM), καθώς και ότι, με βάση την

αξιολόγηση της σχετικής κίτρινης κάρτας από την Επιτροπή Φαρμακοεπαγρυπνήσεως

του ΕΟΦ, θεωρήθηκε πιθανή («probable») η συσχέτιση της εν λόγω ανεπιθύμητης

ενέργειας με τον εμβολιασμό του με το εμβόλιο «Astra Zeneca», εν προκειμένω,

έχει επέλθει ευθέως βλάβη της υγείας του ενάγοντος, χωρίς, μάλιστα, να προκύπτει

άλλη, παρεμβαλλόμενη πράξη ή παράλειψη, με τη χορήγηση λ.χ. ελαττωματικού

σκευάσματος ή με πλημμέλειες κατά τη διενέργεια του εν λόγω εμβολιασμού του.

Συνεπώς, με βάση και όσα έγιναν δεκτά στην τέταρτη σκέψη της παρούσας αποφάσεως,

στοιχειοθετείται ευθύνη του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου, ευθέως εκ του άρθρου

4 παρ. 5 του Συντάγματος, δεκτής γενόμενης της επικουρικής αυτής βάσεως της

αγωγής.

17. Επειδή, το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη ότι επί ευθύνης του Δημοσίου από

νόμιμες πράξεις των οργάνων του, με βάση το άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος,

προβλέπεται όχι πλήρης, αλλά εύλογη μόνον αποκατάσταση της ζημίας του παθόντος.

Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο κρίνει ότι πρέπει να επιδικασθεί στον ενάγοντα,

κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 932 του ΑΚ, μόνον η εύλογη χρηματική

ικανοποίηση για την ηθική του βλάβη. Λαμβάνοντας δε υπ’ όψιν τη σοβαρή βλάβη της

υγείας που αυτός υπέστη, σε συνδυασμό με την ηλικία του κατά τον χρόνο του

επίμαχου εμβολιασμού του, ήτοι 43 ετών, τότε, το Δικαστήριο κρίνει ως προσήκον

να επιδικασθεί το ποσό των 50.000 ευρώ, προς εύλογη αποκατάσταση της ηθικήςβλάβης του ενάγοντος από την προσβολή της υγείας του. Αντιθέτως, ως προς τα

ζητούμενα κονδύλια που αφορούν στην υλική ζημία του ίδιου, το Δικαστήριο κρίνει

απορριπτέα, έστω και την εύλογη, αποκατάστασή τους. Και τούτο, διότι, εν

προκειμένω, δεν αποδεικνύεται η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του ζημιογόνου

συμβάντος του εμβολιασμού του ενάγοντος και της διεκδικούμενης υλικής του

ζημίας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και ότι αυτός δεν έχει προσκομίσει κανένα στοιχείο

σχετικά με τη νοσηλεία του στο ιδιωτικό νοσοκομείο «Ευρωκλινική», για τις

ιατρικές πράξεις που έλαβαν χώρα με τη συναίνεση του ασθενούς, αλλά και προς

διακρίβωση της τυχόν περαιτέρω επιδεινώσεως της υγείας του.

18. Επειδή, με δεδομένη την, κατά τα ανωτέρω, διάγνωση της διαφοράς, το

Δικαστήριο κρίνει, περαιτέρω, ότι είναι απορριπτέο το αίτημα που το εναγόμενο

Δημόσιο διατυπώνει στο από 3.2.2025 υπόμνημά του, σχετικά με τη διενέργεια

πραγματογνωμοσύνης, προς εξέταση της επιδράσεως από τυχόν προσβολή του ενάγοντος

διά ερπητοϊών. Ο τελευταίος, άλλωστε, με το από 6.2.2025 συμπληρωματικό του

υπόμνημα, ορθώς, αντιτείνει ότι, τρία έτη μετά από το ένδικο συμβάν, είναι

αδύνατη η ανεύρεση σχετικών στοιχείων.

19. Επειδή, εφόσον το αρχικώς καταψηφιστικό αίτημα της αγωγής έχει, εν τέλει,

μετατραπεί σε έντοκο αναγνωριστικό, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, καθίσταται

απορριπτέο το αίτημα του ενάγοντος για κήρυξη της παρούσας αποφάσεως ως

προσωρινώς εκτελεστής, που προβλέπεται, υπό προϋποθέσεις, επί καταψηφιστικών

μόνον αποφάσεων, βάσει του άρθρου 80 παρ. 3 του ΚΔΔ, σε συνδυασμό και με το

άρθρο 199 παρ. 1 του ίδιου Κώδικα (βλ. ΔΕφΑθ 3649/2024, 1926/2023).

20. Επειδή, κατ’ ακολουθίαν, η αγωγή πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή, ως προς την

επικουρική της βάση και να αναγνωρισθεί η υποχρέωση του εναγόμενου Δημοσίου να

καταβάλει στον ενάγοντα το επιδικασθέν ποσό των 50.000 ευρώ, με τους νόμιμους

τόκους, υπολογιζόμενους, με βάση το άρθρο 45 του ν. 4607/2019 (Α΄ 65), από την

επομένη της επιδόσεως της αγωγής, που, κατά τα ανωτέρω, έλαβε χώρα στις 8

Σεπτεμβρίου 2022 και μέχρι πλήρους εξοφλήσεώς του. Με δεδομένη δε την έκβαση της

δίκης, τα δικαστικά έξοδα πρέπει να συμψηφισθούν μεταξύ των διαδίκων, σύμφωνα με

το άρθρο 275 παρ. 1 εδ. γ΄ του ΚΔΔ.

ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ

Δέχεται εν μέρει την αγωγή.

Αναγνωρίζει την υποχρέωση του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει στον

ενάγοντα το συνολικό ποσό των πενήντα χιλιάδων (50.000) ευρώ, με τους νόμιμους

τόκους, υπολογιζόμενους, βάσει του άρθρου 45 του ν. 4607/2019, από την επομένη

της επιδόσεως της αγωγής, που έλαβε χώρα στις 8 Σεπτεμβρίου 2022 και μέχρι

πλήρους εξοφλήσεώς του.

Απορρίπτει το αίτημα για κήρυξη της παρούσας αποφάσεως ως προσωρινώς εκτελεστής.

Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των διαδίκων.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα, στις 26 Μαρτίου 2025 και η απόφαση δημοσιεύθηκε, σε

έκτακτη δημόσια συνεδρίαση, στο ακροατήριο του Δικαστηρίου τούτου, στις 17

Απριλίου 2025.

Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ

ΖΑΦΕΙΡΟΥΛΑ ΡΟΥΒΕΛΛΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΥΛΙΔΟΥ

Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΕΙΡΗΝΗ ΧΑΤΖΗΛΙΑ